Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
авклнопрухыэ

трахома, ✂, ж.

Хранічная вірусная хвароба вачэй, якая прыводзіць да слепаты.

|| прым. трахомны, ✂ і трахаматозны, ✂.

трацейскі, ✂.

Звязаны з разборам спрэчкі, канфлікту трэцяй, незацікаўленай стараной.

  • Т. суд.

траціна, ✂, ж.

  1. Старая мера плошчы: трэцяя частка зямельнага надзелу.

  2. Адна з трох роўных частак чаго-н.

    • Прадаць траціну збожжа.

траціцца, ✂; незак.

  1. Расходаваць свае грошы, сродкі на якія-н. патрэбы.

    • Т. на дарогу.

  2. перан. Знікаць, праходзіць, губляцца.

    • З гадамі здароўе траціцца.

|| зак. патраціцца, ✂.

|| наз. трата, ✂.

траціць, ✂; незак.

  1. Расходаваць грошы, сродкі на што-н. патрэбнае, з пэўнай мэтай.

    • Т. грошы на падарункі.

  2. Марна, без толку расходаваць; пазбаўляцца ад чаго-н.

    • Т. час.
    • Т. здароўе.

  3. Несці страту ў асобе таго, хто памёр, пайшоў і пад.

    • Т. дарагога чалавека.

  4. Несці страту ў якіх-н. матэрыяльных каштоўнасцях.

    • Т. маёмасць.

  5. Парушаць сувязь, паслядоўнасць у думках, гутарцы і пад.

    • Т. логіку ў разважаннях.

|| зак. патраціць, ✂.

|| наз. трата, ✂.

трацічны, ✂.

  1. У саставе некаторых тэрмінаў ужываецца ў значэнні: які з’яўляецца трэцяй стадыяй у развіцці чаго-н.

    • Трацічная форма хваробы.

  2. Звязаны з першым перыядам кайназойскай эры (спец.).

    • Т. перыяд.

трацяк, ✂, м.

  1. Цяля, жарабя ва ўзросце трох год.

  2. Траціна (у 1 знач.; разм.).

  3. Трэцяя частка чаго-н. (разм.).

    • Касіць на т.

|| ж. трацячка, ✂.

трашчаць, ✂; незак.

  1. Ломячыся, крышачыся, утвараць трэск.

    • Лёд трашчыць.

  2. Утвараць гукі падобныя на трэск (пра насякомых).

    • Т. начныя цвыркуны.

  3. перан. Хутка, многа, не змаўкаючы гаварыць.

    • Яна можа т. гадзіну без перапынку.

  4. перан. Быць напярэдадні краху, распаду; знаходзіцца пад пагрозай зрыву.

    • План па перавозках грузаў трашчыць.

◊

  • Мароз трашчыць (разм.) — пра вельмі моцны мароз.

трашчотка, ✂, ж.

  1. Прылада, пры дапамозе якой утвараюцца траскучыя гукі.

  2. Народны ўдарны музычны інструмент, які складаецца з набору драўляных дошчачак, нанізаных адным канцом на дзве вяроўкі.

  3. перан. Той (тая), хто многа, не сціхаючы гаворыць; балбатун (балбатуха) (разм.).

|| прым. трашчотачны, ✂.

траюрадны, ✂.

Які знаходзіцца ў сваяцкіх адносінах у трэцім калене па дзеду або бабе, па прадзеду або прабабцы.

  • Т. брат.
  • Т. пляменнік.