Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

жарства, , ж.

Буйны калючы пясок, дробныя каменьчыкі, якія ўтвараюцца ад разбурэння горных парод.

|| прым. жарсцвяны, .

жарт, , м.

  1. Тое, што кажуць або робяць не ўсур’ёз, а для таго, каб павесяліцца.

    • Без жартаў (усур’ёз).
    • Сказаць жартам (прысл.).
    • Не жарты (пра што-н. важнае).
    • Не на ж. (вельмі сур’ёзна).
    • Жарты на (у) бок (пераходзім да сур’ёзнай справы).
  2. Кароткае апавяданне са смешным, забаўным зместам.

  3. Невялікая камічная п’еса.

    • П’еса-ж. у адной дзеі.

|| памянш. жарцік, .

жартаваць, ; незак.

  1. з кім і без дапаўнення. Весела і забаўна гаварыць, рабіць што-н. для пацехі.

    • Ж. з дзецьмі.
    • Ж. з агнём (перан. рабіць тое, пасля чаго можа быць непрыемны вынік).
  2. з каго-чаго і без дапаўнення.

    • Насміхацца.
    • Не трэба ж., бо чалавек можа пакрыўдзіцца.
  3. Весела вастрасловіць.

    • Тонка ж.
  4. Адносіцца да чаго-н. несур’ёзна, недаацэньваць каго-, чаго-н.

    • Са здароўем нельга ж.

|| зак. пажартаваць, .

|| наз. жартаванне, .

жартам, прысл.

Пра тое, што гаворыцца несур’ёзна, жартоўна.

  • Не прымай да сэрца, гэта сказана ж.

жартаўнік, , м.

Чалавек, які любіць жартаваць (у 1 і 3 знач.).

|| ж. жартаўніца, .

жартачкі, , н. (разм.).

Забаўная выхадка.

  • Табе ўсё жартачкі.
  • Кошцы ж., а мышцы смерць (прыказка).

  • Не жартачкі (разм.) — ужыв. пры размове аб сур’ёзнай справе.

жартоўны, .

Вясёлы, забаўны, які мае характар жарту.

  • Жартоўныя частушкі.

|| наз. жартоўнасць, .

жарыць, ; незак. (разм.).

  1. Моцна прыпякаць.

    • Нясцерпна жарыла сонца.
  2. Рабіць што-н. з азартам.

    • Ж. польку.
    • Ж. у карты.

жарэбная, .

Пра кабылу і самак некаторых іншых капытных (асліцу, ласіху, вярблюдзіцу): цяжарная.

|| наз. жарэбнасць, .

жар-птушка, , ж.

Казачная птушка незвычайнай прыгажосці з яркім агністым пер’ем.

  • Знайсці пяро жар-птушкі.