Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
абвгдеёжзілмноруыэя-’

здацца​2, ✂; зак.

  1. Паказацца ў якім-н. выглядзе.

    • Ён нам здаўся не такім, як быў.

  2. безас., каму. Узнікнуць у думках, адчуваннях, уявіцца.

    • Ці хто стукнуў у дзверы, ці мне здалося?

|| незак. здавацца, ✂.

здацца​3, ✂; зак. (разм.).

Спатрэбіцца.

  • Нашто я там каму здаўся?

здаць, ✂; зак.

  1. Перадаць каму-н. (пра наяўнае, выкананае, даручанае).

    • З. рэчы ў багаж.
    • З. дакументы ў архіў.
    • З. дзяжурства.
    • З. хлеб дзяржаве.
    • З. манаграфію ў друк.
    • З. затрыманага ў міліцыю.

  2. Аддаць у наём.

    • З. пакой кватарантам.
    • З. зямлю ў арэнду.

  3. Уступіць, аддаць непрыяцелю (у выніку няўдачнага бою ці без бою).

    • З. горад.
    • З. пазіцыі (таксама перан.).

  4. Аслабіць, зменшыць, не справіўшыся.

    • З. тэмп работы.

  5. Раздаць у гульні (карты).

  6. Вытрымаць іспыты на веды, уменне.

    • З. залік.
    • З. нормы па бегу.

  7. Стаць слабейшым, цішэйшым, горшым (разм.).

    • Пад вясну мароз здаў.
    • Сэрца здало.
    • Машына здала.

|| незак. здаваць, ✂.

|| наз. здача, ✂.

здача, ✂, ж.

  1. гл. здаць.

  2. Лішак грошай, які вяртаецца пры разліку.

    • Атрымаць здачу.
    • З. з пяці тысяч рублёў.

◊

  • Даць здачы каму (разм.) — адказаць ударам на ўдар.

здвоіць, ✂; зак.

  1. Зрабіць што-н. двайным.

    • З. нітку.

  2. Занава размясціць у страі ў дзве шарэнгі.

    • З. рады.

|| незак. здвойваць, ✂.

|| наз. здвойванне, ✂.

|| наз. здваенне, ✂.

здзейсніцца, ✂; зак.

Ажыццявіцца, збыцца.

  • Мая мара здзейснілася.

|| незак. здзяйсняцца, ✂.

|| наз. здзяйсненне, ✂.

здзейсніць, ✂; зак.

  1. Ажыццявіць, ператварыць у рэчаіснасць.

    • З. планы.

  2. Зрабіць што-н. незвычайнае.

    • З. подзвіг.

|| незак. здзяйсняць, ✂.

|| наз. здзяйсненне, ✂.

здзек, ✂, м.

  1. гл. здзекавацца.

  2. Злая, зневажальная насмешка, а таксама зневажальны ўчынак ці паводзіны ў адносінах да каго-, чаго-н.

    • Зносіць здзекі ад каго-н.

|| прым. здзеклівы, ✂.

  • Здзеклівая ўсмешка.

здзекавацца, ✂; незак.

  1. Мучыць, катаваць каго-н.

    • З. з людзей.

  2. Злосна, зняважліва высмейваць, абражаць каго-, што-н., кпіць з каго-, чаго-н.

    • Недаравальна з. з чалавека.

|| наз. здзек, ✂.

здзелка, ✂, ж.

Двухбаковы дагавор аб выкананні чаго-н.

  • Гандлёвая з.
  • Зрабіць здзелку.
  • З. з сумленнем (перан. учынак супраць уласных перакананняў).