туга...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову «тугі» (у 1–4 знач.), напрыклад: тугавухі, тугадум.
ту́га,
1. Прысл. да тугі.
2. безас. у знач. вык. Пра неспрыяльныя абставіны, цяжкае становішча. [Палкоўнік:] — Калі завяжацца бой, нам будзе туга. Няхай.
3. безас. у знач. вык. Пра недахоп чаго‑н., пра цяжкасці з чым‑н. — З усімі матэрыяламі, хлопцы, туга, — уздыхае начальнік. — Пастаўшчыкі падводзяць. Мыслівец.
туга́, ‑і́, ДМ тузе́, ж.
1. Смутак, маркота, журба. Столькі было тугі па свабодзе і мар пра жыццё, так многа любасці да роднага сабралася ў душы! Брыль. // Пачуццё нуды, выкліканае бяздзейнасцю або немагчымасцю ажыццявіць тое, што задумана. Івана зноў ахапіла туга ад марнасці столькіх яго намаганняў і ў такі час! Быкаў. // Адлюстраванне такога стану, пачуцця (у вачах, на твары і пад.). Зноў на твар .. [маці] кладзецца цень тугі і трывогі. Ракітны. З тваіх вачэй сатру тугу І засвячу празрысты ранак. Матэвушаў. У .. зеленаватых вачах [Яўцеха Гаўрылавіча] была такая туга і такі боль, што нам хацелася хутчэй развітацца, каб не бачыць гэтага. Пянкрат.
2. Выказванне душэўнай прыгнечанасці, скрухі, смутку (у музыцы, песні, вершы і пад.). Вершаў, прасякнутых матывамі тугі, беспрасветнасці жыцця, у Коласа многа, яны закранаюць, бадай, усе больш-менш прыкметныя асяродкі дзейнасці селяніна, яго побыту, працы. Навуменка.
тугава́та,
1. Прысл. да тугаваты.
2. безас. у знач. вык. Пра цяжкасці ў чым‑н. Хлопцы жылі на прыватных кватэрах, настаўнікі да іх не заглядалі. Толькі з харчамі было тугавата. С. Александровіч.
тугава́ты, ‑ая, ‑ае.
Трохі тугі. Сівалоб, хоць і тугаваты быў на здагадку, усё ж такі здагадаўся: яны [даяркі] яшчэ нічога не ведаюць. Сабаленка.
•••
Тугаваты на вуха — тое, што і тугі на вуха (гл. тугі).
тугаву́хасць, ‑і, ж.
Частковая страта слыху; недачуванне.
тугаву́хі, ‑ая, ‑ае.
Які недачувае; глухаваты.
тугаду́м, ‑а, м.
Разм. Той, хто не можа хутка думаць, разумець. Выхваляўся тугадум: Маю сорак тэм-задум!.. Але вось бяда і гора. Што няма дагэтуль твораў. Шушкевіч. Вырашыў [Шыковіч] пагутарыць з Тужыкавым. Праўда, ён — тугадум, як той анекдатычны фін, — на пытанне, якое задалі раніцой, адкажа ўвечары, але затое аб’ектыўны і разумны. Шамякін.
туга́й, ‑ю, м.
Пойменны лес, непраходны зараснік у рачных далінах пустэльнай зоны Сярэдняй і Цэнтральнай Азіі.
[Цюрк.]
туга́йны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да тугаю. Тугайныя лясы. Тугайны зараснік.
тугапла́ўкасць, ‑і, ж.
Уласцівасць тугаплаўкага.