Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

лаўка́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.

Разм. Жан. да лаўкач.

лаўр, ‑а і ‑у, м.

1. ‑а. Паўднёвае вечназялёнае дрэва ці куст сямейства лаўровых з пахучым лісцем, якое ужываецца як прыправа. Побач з соснамі, ялінамі, бярозамі, дубамі і клёнамі раслі пальмы і фікусы, лаўры і ліяны, нібы ў афрыканскіх джунглях. В. Вольскі. / ‑у, у знач. зб. Нарэзаць лаўру.

2. звычайна мн. (ла́ўры, ‑аў). Вянок з лісця гэтага дрэва ці галінка яго як сімвал перамогі, узнагароды. — А-а, вы ж актыўны ўдзельнік, толькі без лаўраў, — Паўлавец хітра прыжмурыўся, чакаючы, што адкажа Алесь. Шыцік. Ён не любіў каляных лаўраў Без пераліву мудрых рос І паважаў не звон літаўраў, А сціплы гук сярпоў і кос. Пысін.

•••

Лаўры чые не даюць спаць — аб зайздрасці да чыйго‑н. поспеху [ад слоў палітычнага дзеяча Афін Фемістокла: «Лаўры Мільціяда не даюць мне спаць»].

Пажынаць лаўры гл. пажынаць.

Спачыць на лаўрах гл. спачыць.

[Лац. laurus.]

ла́ўра, ‑ы, ж.

Назва буйных мужчынскіх праваслаўных манастыроў, якія падпарадкоўваліся найвышэйшай царкоўнай уладзе — Сіноду. Кіева-Пячэрская лаўра.

[Грэч. laura.]

лаўравішнёвы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да лаўравішні. Лаўравішнёвае лісце. // Які здабываецца з лаўравішні. Лаўравішнёвы алей.

лаўраві́шня, ‑і; Р мн. ‑шань; ж.

Паўднёвае вечназялёнае дрэва ці куст сямейства ружакветных з пахучым лісцем і пладамі, якія нагадваюць вішні. Ліне добра было відаць адсюль мора. Цяпер яго засцілі акуратна абстрыжаныя, падобныя на стажкі сена, кусты лаўравішні. Хомчанка.

лаўро́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да лаўру, уласцівы яму. Лаўровы куст. Лаўровы пах. // Які здабываецца з лаўру. Лаўровы алей.

2. у знач. наз. лаўро́выя, ‑ых. Сямейства паўднёвых вечназялёных раслін, да якога адносяцца лаўр, камфорнае дрэва і інш.

•••

Лаўровы ліст гл. ліст ​1.

Лаўровы вянок гл. вянок.

лаўрэа́т, ‑а, М ‑рэаце, м.

Званне, якое прысуджваецца за выдатныя заслугі ў галіне навукі, мастацтва і пад. // Асоба, удастоеная такога звання. Лаўрэат Міжнароднай прэміі міру.

[Ад лац. laureatus — увенчаны лаўрамі.]

лаўрэа́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Жан. да лаўрэат.

лаўрэа́цкі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да лаўрэата. Лаўрэацкае званне.

лаўса́н, ‑у, м.

1. Сінтэтычнае валакно, якое выкарыстоўваецца ў тэкстыльнай прамысловасці.

2. Тканіна з такога валакна або з дабаўленнем такога валакна.

[Ад назвы лабараторыі АН СССР.]