Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

схваці́цца, схвачуся, схвацішся, схваціцца; зак.

Тое, што і схапіцца. Бачыла Ганна, бо [вачэй] з Петруся не спускала, як ён схваціўся з польскім паручнікам. Нікановіч.

схваці́ць, схвачу, схваціш, схваціць; зак., каго-што.

Тое, што і схапіць. Чалавек паспешна схваціў пад паху шапку і жакетку і баязліва выскачыў за дзверы. Чорны.

схва́чаны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад схваціць.

схво́снуцца, ‑нецца; зак.

Разм. Злучыцца, пераплесціся пры рэзкім сустрэчным руху. Вяроўкі схвоснуліся.

схво́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., што.

Хвастаючы, збіць, сарваць. Схвоснуць кветку.

схво́ствацца, ‑аецца; незак.

1. Незак. да схвастацца.

2. Зал. да схвостваць.

схво́стваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да схвастаць.

схе́ма, ‑ы, ж.

1. Спрошчаны чарцёж, які перадае сістэму, пабудову, сувязь частак чаго‑н. На гэтым экране кожны вучань можа пісаць, чарціць схемы, застаючыся за сваёй партай. Шыцік. Для нагляднасці я намаляваў нават схему руху гэтых уяўных паяздоў. Навуменка. Па схеме ўсё правільна, а ўстаноўка не працуе. Мыслівец. // Агульны план пабудовы, арганізацыі, размяшчэння чаго‑н. Каця паабяцала разам са сваімі сябрамі, што працавалі на аэрадроме, скласці схему, дзе падрабязна былі б адзначаны стаянкі самалётаў, запасы боепрыпасаў, памяшканні, дзе жылі лётчыкі. Няхай.

2. Апісанне, зробленае ў агульных рысах, папярэдні накід. Схема п’есы. Схема даклада. □ Штампы і схемы ляжаць і на многіх творах аб калгасным жыцці. «Беларусь».

3. Абстрактны паказ чаго‑н.; агульная формула, палажэнне (у думках, разважаннях). Багата якія важныя пытанні наогул не атрымлівалі адказу, не даследаваліся, таму што не ўкладваліся ў апрыёрныя схемы. «Полымя».

[Грэч. schema — вобраз.]

схематызава́ны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад схематызаваць.

схематызава́цца, ‑зуецца; зак. і незак.

1. Стаць (станавіцца), аказацца (аказвацца) схематызаваным.

2. толькі незак. Зал. да схематызаваць.