Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

ускалма́чаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад ускалмаціць.

2. у знач. прым. Растрапаны, непрычасаны (пра валасы, шэрсць). Дзядзька Міша, праходзячы міма, пагладзіць ускалмачаныя валасы хлапчука і з усмешкай запытае: «Ну, як справы, Алік?» Хадкевіч. // З непрычасанымі, растрапанымі валасамі, шэрсцю. Пятро пазіраў на дзверы хаты. Нарэшце яны расчыніліся, паказалася ўскалмачаная галава без кепкі. Лупсякоў.

ускалма́чвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да ускалмаціцца.

2. Зал. да ускалмачваць.

ускалма́чваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да ускалмаціць.

ускалу́пваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да ускалупнуць, ускалупіць.

ускалупі́ць, ‑луплю, ‑лупіш, ‑лупіць; зак., што.

Разм. Тое, што і ускалупнуць.

ускалу́пліваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да ускалупнуць, ускалупіць.

ускалупну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што.

Калупнуўшы, прыўзняць, аддзерці, аддзяліць.

ускалыха́цца, ‑лышацца; зак.

Пачаць калыхацца, закалыхацца. Жоўтым ускалышуцца морам Нашых жытоў каласы. Танк.

ускалыха́ць, ‑лышу, ‑лышаш, ‑лыша; зак.

1. што. Прывесці ў рух, прымусіць калыхацца. І нідзе я не змог бы Пражыць ні хвіліны адной.. Без вятроў, што мой Сож І што Волгу маю ўскалыхалі. Кірэенка. / у вобразным ужыв. І працаю вясёлай Напоўніцца прастор, І песняю дзяўчаты Ускалышуць звонкі бор. Русак.

2. перан.; каго. Разм. Узгадаваць, выхаваць, выпесціць. Знаю — шмат ты [Нарач] каго ўскалыхала, Умывала празрыстай вадой І нярэдка бурлівай бывала, Уздымаючы хвалі гарой. Прыходзька. Мяне з маленства ўскалыхала бура. Маё дзяцінства — на шляхах вайны. Ставер.

ускалы́хвацца, ‑аецца.

Незак. да ускалыхацца, ускалыхнуцца.