ту́шаны 1, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад тушыць 1.
ту́шаны 2, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад тушыць 2.
2. у знач. прым. Прыгатаваны тушэннем 2. Тушаная капуста. □ Гаспадыня падала халаднік, за ім — маладую тушаную бульбу. Дуброўскі.
ту́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Памянш.-ласк. да туша (у 1 знач.); цела забітай жывёлы, птушкі і пад. невялікіх памераў. [Князь:] — Вэндзіць фазана будзеш як заўсёды на драўляным пілавінні з цукрам. І каб тушкі не дакраналіся адна да адной! Караткевіч. Штогод з Жлобіна ў буйныя цэнтры нашай краіны накіроўваюцца ў вагонах-халадзільніках тысячы скрынак з упакаванымі тушкамі «зялёных качанят». «Беларусь».
тушка́нчык, ‑а, м.
Млекакормячая жывёліна атрада грызуноў з вельмі доўгімі заднімі нагамі і хвастом, якая жыве ў пустынях і стэпах. Ратуючыся ад агню, на дарогу сыпаліся дажджом конікі, у дзікім спалоху кідаліся нам пад ногі тушканчыкі. Хомчанка.
тушо́нка, ‑і, ДМ ‑нцы, ж.
Кансерваванае тушанае мяса. Свіная тушонка. □ — Хлеба няма больш, — пашкадаваў .. [кульгавы]. — Вёз хлеба, мусіць, не адолею тушонку тваю. Чыгрынаў.
тушо́ўка 1, ‑і, ДМ ‑ўцы, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. тушаваць 1.
2. Цені, штрыхі, якія наносяцца на малюнак, план, карту і пад. Палажыць тушоўку на малюнак.
тушо́ўка 2, ‑і, ДМ ‑ўцы, ж.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. тушаваць 2.
тушы́льнік, ‑а, м.
1. Прыстасаванне для тушэння вугалёў.
2. Накрыўка для трубы самавара.
тушы́раваць, ‑рум, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., каго.
Спец.
1. У французскай барацьбе — пакласці (класці) праціўніка на лапаткі.
2. Злёгку ўдарыць (удараць) жывёліну пры дрэсіроўцы, у час цыркавога выступлення і пад.
тушы́цца 1, тушыцца; незак.
Зал. да тушыць 1.
тушы́цца 2, ‑тушыца; незак.
1. Падвяргацца тушэнню 2.
2. Зал. да тушыць 2.
тушы́ць 1, тушу, тушыш, тушыць; незак., што.
Спыняць гарэнне чаго‑н.; гасіць. Сястра ўжо тушыла святло на калідоры. Асіпенка. Паравозы выпускала пару, тушылі топкі. Лынькоў. [Ігар] тушыў папяросу, тыкаючы яе ў дно сподка. Карпюк. // перан. Спыняць, заглушаць (якія‑н. пачуцці, каханне і пад.). Успамін пра брата астуджвае Васілісін голас, тушыць яе добрую ўсмешку, абуджае даўнюю крыўду і злосць. Васілевіч. Урэшце .. [Яраш] мог бы заклікаць на дапамогу сябра і разважлівую, спакойную Валянціну Андрэеўну, якая неаднойчы ўжо тушыла ўспышкі Галінай хваравітай рэўнасці. Шамякін. // перан. Не даваць развівацца, пашырацца чаму‑н. Хай льюцца песень грэлі Ад сэрца, ад душы. Яны людзей сагрэлі, Не буду іх тушыць. Пушча. / у вобразным ужыв. Зоры не паспявалі з’явіцца ўваччу, як успышка святла зноў тушыла іх. Чорны.
•••
Тушыць (гасіць) мяч — ударам зверху прызямляць (у валейболе, тэнісе і пад.).
Снег саломаю тушыць — рабіць якую‑н. бязглуздзіцу, глупства.
тушы́ць 2, тушу, тушыш, тушыць; незак., што.
Варыць на малым агні ў закрытай пасудзіне. Тушыць капусту. Тушыць мяса. Тушыць агародніну.
тушэ́, нескл., н.
Спец.
1. У музыцы — характар, спосаб дакранання (націск, удар) пальцаў выканаўцы пры ігры на фартэпіяна, што ўплывае на афарбоўку і выразнасці, гучання інструмента ў розных выканаўцаў.
2. У спорце — укол (удар) у фехтаванні. // Дотык барца абедзвюма лапаткамі да дывана, які абазначае паражэнне.
[Фр. toucher — чапаць, дакранацца.]