Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

змо́рвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да змарыцца.

2. Зал. да зморваць.

змо́рваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да змарыць.

змо́ршчаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад зморшчыць.

2. у знач. прым. Пакрыты маршчынамі. Твар .. [бабкі] быў маленькі, зморшчаны, губы западалі ў рот, і гаварыла яна неяк мякка, нібы словы зліпаліся адно з адным. Скрыган. // З маршчыністым тварам. І хоць гэтай бяззубай, зморшчанай, як стары засушаны грыб, пляткарцы ніхто не верыў, але званіцу не бурылі. Ваданосаў.

3. у знач. прым. Пакарабачаны, пакрыты складкамі. [Да вады] прыліпала зморшчанае лісце. Чорны.

змо́ршчвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да зморшчыцца.

2. Зал. да зморшчваць.

змо́ршчваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да зморшчыць.

змо́ршчка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.

Разм. Тое, што і зморшчына. Заняпалыя шчокі, глыбокія зморшчкі на твары гаварылі аб цяжка пражытыя жыцці. Лынькоў.

змо́ршчына, ‑ы, ж.

Разм.

1. Маршчына (на твары, на целе). Твар .. [чалавека] быў немалады, абветраны, парэзаны частымі зморшчынамі. Хадкевіч. На высокім ілбе ў Івана ляжалі глыбокія зморшчыны. Новікаў.

2. Няроўнасць, складка на чым‑н. Разгладзіць зморшчыны на вопратцы.

змо́ршчынка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Разм. Памянш. да зморшчына; невялікая зморшчына. Ля куточкаў ласкавых матчыных вачэй разбегліся зморшчынкі. Даніленка. Вайсковая форма на ім як на ляльцы, шырокія Грышкавы грудзі аблягае афіцэрскі фрэнч без адзінай зморшчынкі. Лось.

змо́ршчыцца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца; зак.

1. Сабрацца ў маршчыны, складкі. Твар зморшчыўся. □ Адам прыплюшчыў вочы, і ў яго зморшчыўся лоб. Чорны.

2. Зморшчыць твар, скрывіцца ад чаго‑н. непрыемнага. Ваўчок зморшчыўся, як моршчыўся заўсёды, калі размова заходзіла пра новую і клапатлівую справу. Хадкевіч. Алік толькі паспытаў суп і зморшчыўся. Ваданосаў.

3. Заўчасна пахудзець, пастарэць, усохнуць (ад гора, нялёгкага жыцця). Паліт, калі ад’язджаў [у Амерыку], быў кучаравы, стройны дзяцюк, а вярнуўся лысы, як той бубен. Згорбіўся, зморшчыўся Паліт. Бялевіч.

4. Пакрыцца складкамі, няроўнасцямі; пакарабаціцца, усохнуцца. Грыбы зморшчыліся так, што нават не было чаго есці. Маўр. [Яблыня] раптоўна пачала чэзнуць, вянуць. Лісточкі і пялёсткі зморшчыліся. М. Ткачоў.

змо́ршчыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., што.

Зрабіўшы грымасу, сабраць у маршчыны, складкі. Зморшчыць лоб. Зморшчыць твар. □ Даша зморшчыла нос і, нібы ўжо сама не радая сваім роспытам, пачырванела. Ракітны.