Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
авеілмнортуц
аіо

хвойнік, ✂, м.

Хваёвы лес.

  • У хвойніку было многа грыбоў.

хвойны, ✂.

  1. гл. хвоя.

  2. Які замест лісця мае іголкі.

    • Хвойныя пароды дрэў.
    • Х. перагной.

хвораст, ✂, м., зб.

Сухія галінкі, адпаўшыя з дрэў або хмызняку.

  • Прапаліць печ хворастам.

|| прым. хварасцяны, ✂.

хворасць, ✂, ж. (разм.).

Хвароба, недамаганне, хваравіты стан.

  • Х. напала на чалавека.

хворы, ✂.

  1. Які хварэе на якую-н. хваробу.

    • Х. дзед.
    • Хворае дзіця.

  2. Пашкоджаны хваробай (пра цела і яго часткі).

    • Хворае сэрца.
    • Хворыя ногі.

  3. Які сведчыць аб хваравітым стане, аб хваробе.

    • Х. выгляд.

  4. Ненатуральны, празмерны, ненармальны.

    • Хворае ўяўленне.

  5. наз. Той, хто хварэе (у 1 знач.).

    • Прыём хворых.

хвост, ✂, м.

  1. У жывёл: звычайна рухомы прыдатак на задняй частцы цела або значна звужаная задняя частка цела (у рыб, паўзуноў і пад.).

    • Конскі х.
    • Х. яшчаркі.
    • Птушыны х.

  2. Задняя, канцавая частка лятальнага апарата (самалёта, ракеты і пад.).

    • Х. самалёта.

  3. Задняя частка падола адзежы, якая цягнецца па зямлі (разм.).

    • Х. сукенкі.

  4. Канцавая частка чаго-н., што рухаецца.

    • Х. калоны.
    • Х. поезда.

  5. Крайняя, ніжняя частка чаго-н.

    • Х. рэдзькі.

  6. Доўгая звілістая паласа (дыму, пылу і пад.).

    • З трубы падымаўся х. дыму.

  7. Рад людзей, якія стаяць у чарзе за чым-н. (разм.).

    • Х. у касу за білетамі.

  8. перан. Частка работы, не выкананая ў тэрмін; няздадзены экзамен або залік у час сесіі.

    • Х. па матэматыцы.

  9. Рэшткі ад апрацоўкі пароды з карысным выкапнем (спец.).

|| памянш. хвосцік, ✂.

|| прым. хваставы, ✂.

хвосткі, ✂.

Які моцна хвошча, сцябае.

  • Хвосткая пуга.

хвосцік, ✂, м.

  1. гл. хвост.

  2. Кончык, частка чаго-н., якая выступае.

    • Яблык з хвосцікам.

◊

  • 3 хвосцікам (разм.) — з лішкам, з невялікім дадаткам.

    • Тры гады з хвосцікам.

хвошч, ✂, м.

Шматгадовая споравая расліна з зялёнымі, звычайна галінастымі сцёбламі і лускаватым лісцем.

|| прым. хвашчовы, ✂.

хвоя, ✂, ж.

  1. Вечназялёнае дрэва сямейства хваёвых з высокім прамым ствалом і доўгай ігліцай; сасна.

    • Стромкія хвоі ўзнімаліся ў неба.

  2. зб. Ігліца (абл.).

    • У лесе зямля была ўсыпана хвояй.

  3. Галінка хвойнага дрэва.

|| прым. хваёвы, ✂ і хвойны, ✂.