Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

дзе-нідзе, прысл.

Сям-там, у асобных месцах.

  • Дзе-нідзе можна сустрэць бабра.

дзёгаць, , м.

Цёмны смалісты вадкі прадукт, які атрымліваецца шляхам сухой перагонкі дрэва, торфу або каменнага вугалю.

  • Змазаць боты дзёгцем.

  • Лыжка дзёгцю ў бочцы мёду — пра што-н. малое, здольнае атруціць, сапсаваць вялікае.

|| прым. дзягцярны, і дзёгцевы, .

дзённік, , м.

  1. гл. дзень.

  2. Запісы аб штодзённых справах, бягучых падзеях, у якіх удзельнічаў ці быў іх сведкам сам аўтар.

    • Д. экспедыцыі.
  3. Кніга або сшытак з такімі запісамі, а таксама вучнёўскі сшытак для запісу зададзеных урокаў і адзнак аб паспяховасці і паводзінах вучняў.

|| прым. дзённікавы, .

дзённы, .

  1. гл. дзень.

  2. Які вырабляецца на працягу аднаго дня, які атрымліваецца за адзін дзень.

    • Дзённая выпрацоўка.
    • Дзённая зарплата.
  3. Пра навучальную ўстанову, якая вядзе вочнае навучанне з заняткамі ўдзень.

    • Дзённае аддзяленне інстытута.

дзёран, , м.

Густа зарослы травой, пераплецены карэннем раслін верхні слой глебы, а таксама выразаныя пласты з гэтага слоя, якімі ўмацоўваюць адхоны, абкладаюць клумбы і інш.

  • Дбайнай садоўніцкай рукой абкладзены зялёным дзёрнам клумбы.

|| прым. дзярновы, .

дзёрзкі, .

Непачцівы, грубы, нахабна-задзірлівы.

  • Д. адказ.
  • Дзёрзка (прысл.) паводзіць сябе.

|| наз. дзёрзкасць, .

дзёрты, .

Здроблены на тарцы (пра бульбу).

  • Аладкі з дзёртай бульбы.

дзёру у знач. вык. (разм.).

Тое, што і драла, наўцёкі.

  • Яму што, схапіў ды д.

  • Даць (задаць) дзёру (разм.) — пабегчы наўцёкі.

дзіва, , н. (разм.).

Тое, што выклікае здзіўленне, цуд.

  • Што за д.?
  • Вось гэта дык д.!

  • Дзіва дзіўнае (разм.) — вялікае дзіва.

  • Дзіву давацца (разм.) — моцна здзіўляцца.

  • На дзіва (разм.) — надта добра (удацца, выйсці, атрымацца).

дзівак, , м.

Чалавек з незвычайнымі схільнасцямі, звычкамі, поглядамі; арыгінал.

  • Вунь чаго натварыў гэты д.

|| ж. дзівачка, .