Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Мікроб ’дробны арганізм, бактэрыя’ (ТСБМ). З франц. microbe (1877 г.), якое са ст.-грэч. μικρός ’малы’ і βίος ’жыццё’ праз польск. і рус. мовы.

Мікры(й) ’малы’ (арго) (Рам. 9, 5), рус. калуж. микрый ’тс’. З новагрэч. μικρός ’малы’.

Міксава́ць ’нюхаць’ (гродз., Сл. ПЗБ). У выніку перастаноўкі шк > кш з пазнейшай менай ш > с з мышкава́ць, мішкава́ць ’нюхаць’, ’шукаць мордай’ (Сл. ПЗБ).

Міксту́ра ’вадкае лякарства, прыгатаванае з некалькіх рэчываў’ (ТСБМ). З польск. mikstura ’мешаніна, мяшанка’, якое з лац. mixtūra (або mistūra) ’змешванне’, ’сумесь’, ’спалучэнне’.

Мікта́йза, накта́йза, ната́йза ’гальштук’ (гродз., Сцяшк. Сл.; беласт., Бел.-польск. ізал.). З англ. neckties ’гальштукі’. Слова прывезена рээмігрантамі Беласточчыны з Англіі і ЗША ў пач. XX ст. (Глінка, там жа, 30; Слушкевіч, JP, 1972, 377–378).

Мікуліць ’быць нясмелым, баяцца; баючыся, не ведаць, як паступіць’ (мін., КЭС), укр. микуля́ти ’глядзець, адводзячы вочы, адчуваючы сябе няёмка’, валын. мику́лити ’хітрыць’, ’віляць’, паўд. мику́литися ’мяць’, ’хітрыць’, рус. пск. мику́лить ’пры паляванні прапускаць, не заўважаць, зяваць’, серб.-харв. mikuliti se ’корчыцца, скурчвацца, сціскацца, зморшчвацца’. Генетычна роднасныя з в.-луж. mikać ’маргаць’, mikotać ’варушыць; міргаць’, зах.-мар. mikati se ’спрытна, жвава рухацца’, паўд.-мар. ’мільгаць’, ’вагацца’, серб.-харв. ми̏гољити ’круціцца, ёрзаць’, ’павольна цягнуцца’, изми́гољити се ’вырвацца, выслізнуць’. Усх.-слав. лексемы паходзяць з асновы mik‑(/mig‑), пашыранай дэмінутыўным суфіксам ‑ul‑/‑ol‑. Да міг (гл.). Паводле ЕСУМ (3, 460), ад Микола.

Міку́льнічак ’сярпуха, Serratula tinctoria’ (Маш.). З укр. мовы. Параўн. укр. микола́йчик(и), микола́йка, микола́йці, никола́йчик(и), никола́єк ’тс’. Утворана ад прыметніка мікульны < імя святога Мікола (Нікола) > Мікула.