сяк, прысл.
У выразах: (і) так і сяк; ні так, ні сяк; то так, то сяк; ці так ці сяк гл. так.
сяка́ч 1, секача, м.
1. Прылада, інструмент для раздрабнення, сячэння чаго‑н. Крыху счакаўшы, загрукаў сякач у карыце — гатавалася снеданне свінням. Колас. Лёдзя ачышчала мяса ад костак і потым драбіла яго секачом. Карпаў. Падбівае .. [цётка] нейкім секачом толькі што прытаптаны снег на тратуары. Мыслівец.
2. Спец. Механізм для разразання торфу на кускі.
сяка́ч 2, секача, м.
1. Дарослы самец дзіка, марскога коціка. Тым часам старэйшыя парасяты робяцца падсвінкамі і, нарэшце, секачамі, але ўсё роўна пры бацьках застаюцца. В. Вольскі. Даніла забіў ударам дзіды матку, і тут стары сякач кінуўся на каня і зваліў яго разам з коннікам. Караткевіч. // Пра зуб дзіка. Дзе трушком, а дзе наўскач, Выскаліўшы зуб-сякач, Бег стары кабан надворны. Вітка.
2. Насякомае з пакрытым кароткімі валаскамі целам, якое жыве ў зямлі і з’яўляецца шкоднікам сельскагаспадарчых культур.
сяке́ра, ‑ы, ж.
1. Прылада, якой сякуць і склюдуюць, у выглядзе насаджанага на тапарышча шырокага прадаўгаватага кліна з лязом з аднаго боку і абухом з другога. У рукі ўзяў сякеру паляшук. Ён размахнуўся раз, другі і трэці... Ад сілы гэтых працавітых рук з гары высокай дуб зваліўся з веццем. Дубоўка.
2. Прымітыўная выкапнёвая прылада з крэменю. Толькі на высокіх курганах яшчэ можна адшукаць астаткі ад таго жыцця, што некалі было тут: гэта крам[я]нёвая сякера, гэта бронзавы кінжал. Самуйлёнак. // Старажытная халодная зброя ў выглядзе такой прылады з доўгай ручкай. Паперадзе ішлі воіны з сякерамі.
сяке́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Памянш. да сякера; невялікая сякера. Сабраўся дзед Баўтрук, забраў сякія-такія рэчы, сякерку сваю цяслярскую вострую ўзяў і, не аказаўшыся нявестцы, выйшаў з хутара на дарогу. Колас.
сяке́рны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да сякеры.
сякі́ра, ‑ы, ж.
Гіст. Старажытная халодная зброя, якая нагадвала сякеру з лязом, падобным на маладзік.
сякі́-такі́, сякая-такая, сякое-такое; займ.
Разм.
1. неазначальны. Некаторы. [Каменшчыкаў:] — Дык пройдзем да мяне, у штаб, там сякія-такія запісы ёсць. Гурскі.
2. неазначальны. Які папала; нязначны, няважны. [Міцька:] — Ды што ў нас за зброя была — сякі-такі кулямёт ды вінтоўкі. Брыль. Узяўшы ў рукі клуначак з сякой-такой адзежай і ўбачыўшы яшчэ меншыя клункі ў руках апранутых у дарогу браціка і сястрычкі, .. [Стася] з плачам кінулася да бацькі. Лось.
3. азначальны. Ужываецца замест пераліку якіх‑н. ацэначных слоў, характарыстык (звычайна з адмоўным адценнем). Ідуць чырвоныя палкі, І чуваць напеў стары: — Эх, сякі-такі, Чорт вас пабяры!.. Босыя спаткалі іх: Гоман, жарты, крык... Чарот.
сяку́чы, ‑ая, ‑ае.
Спец.
1. Які адсякае, перасякае што‑н. Сякучая плоскасць.
2. у знач. наз. сяку́чая, ‑ай, ж. Прамая лінія, якая перасякае крывую ў двух ці болей пунктах.
сяк-та́к, прысл.
1. З вялікай цяжкасцю; ледзь-ледзь. Сяк-так [Сцяпан] сарваў з сябе кашулю і забінтаваў перабітую каля самага пляча руку. Гроднеў.
2. Ніштавата; памяркоўна. Зіма прайшла яшчэ сяк-так, ды вось цяпер, вясной,.. крыху ўтаймаваная туга па плугу і сявеньцы — паднялася [у Кандрата Яцука] зноў. Брыль.
3. у знач. вык. Цярпіма. Пакуль сцямнела, ісці было яшчэ сяк-так. Сіняўскі.