Verbum

пра́ўда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.

1. Тое, што адпавядае рэчаіснасці; ісціна. — Вялікая справа — умець данесці да народа бальшавіцкую праўду. Шамякін. Кастусь гаварыў праўду, але гэтыя словы ўзлавалі Сяргея. Шахавец.

2. Праўдзівасць, правільнасць. [Саша] не думала пра тое, што ў праўду гэтых слоў сама не верыць і што да Цішкі яны не даходзяць. Шамякін. // Разм. Правільнасць, слушнасць. І што яму [прышэльцу] скажаш? нічога, Бо праўда, відаць, з яго боку. Колас. // Праўдзівасць адлюстравання жыццёвых з’яў у мастацкім творы, ігры акцёра на сцэне і пад. [З. Бядуля] імкнуўся знайсці мастацкую праўду новага жыцця. Каваленка. Усё ў гэтай сцэне праўда і ўсё поўна паэзіі. Бярозкін.

3. Справядлівасць; парадак, заснаваны на справядлівасці. У начальства знайсці праўду Думае старая. Колас.

4. (з вялікай літары). Гіст. Назва сярэдневяковых збораў законаў. Руская Праўда.

5. у знач. вык. Ужываецца для пацвярджэння слоў субяседніка, азначае: сапраўды, на самой справе так. Бачыць [купец], і праўда — расце ўдовін сын як на дражджах. Якімовіч.

6. у знач. пабочн. Сапраўды, на самой справе. Стрэльба, праўда, была дужа старая. Лынькоў.

7. у знач. уступальнага злучніка. Хоць (хаця). Калгас сабраў на некаторых участках шмат саломы і мала збожжа. Праўда, ураджай быў высокі. Крапіва.

•••

Глядзець праўдзе ў вочы гл. глядзець.

І то праўда — азначае згоду са словамі субяседніка.

Па праўдзе кажучы (сказаць); праўду кажучы (сказаць) гл. кажучы.

Праўда вочы коле — непрыемна слухаць пра свае непрыгожыя, непрыстойныя ўчынкі.

Праўда-матка — сапраўдная, чыстая праўда.

Праўду (праўду-матку) рэзаць (у вочы) гл. рэзаць.

Служыць верай і праўдай гл. служыць.

(Усімі) праўдамі і няпраўдамі — усякімі сродкамі.

Што праўда, то праўда — сапраўды, на самой справе.

праўдалю́б, ‑а, м.

Той, хто любіць праўду, дамагаецца справядлівасці. Сама ж яснасць грамадскіх ідэалаў здымае канфліктаў развіцця, суровасці і бязлітаснасці дыялектыкі. Забываць гэта — забываць аб прыродзе жыцця ўвогуле, аб традыцыях вялікага праўдалюба Багдановіча ў прыватнасці. Лойка.

праўдалю́бец, ‑бца, м.

Тое, што і праўдалюб. Паэт-праўдалюбец і не можа ўтаіць ад сучасніка, што свет пакуль бачыцца «пры святле маланак» (назва апошняй кнігі Панчанкі). Лужанін.

праўдалюбі́вы, ‑ая, ‑ае.

Які любіць праўду; праўдзівы. Праўдалюбівы чалавек.

праўдалю́бны, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і праўдалюбівы. Купалаўская шырыня ў разуменні праўды, страснасць у яе сцвярджэння, рабілі [зборнік] «Шляхам жыцця» адным з найбольш праўдалюбных зборнікаў. Лойка.

праўдалю́бства, ‑а, н.

Любоў да праўды, ісціны. Старому рыбаку ўласціва абсалютнае праўдалюбства, шчырасць і смеласць.

праўдападабе́нства, ‑а, н.

Тое, што і праўдападобнасць.

праўдападо́бнасць, ‑і, ж.

Падобнасць на праўду. У апавяданні «Вяселле» жыццёвая праўда ёсць, ёсць і пэўная праўдападобнасць сітуацый. Кучар.

праўдападо́бны, ‑ая, ‑ае.

Падобны на праўду. Інфармацыі [Міколы] былі самымі праўдападобнымі, а часам і самымі праўдзівымі, хоць ніхто не ведаў, адкуль ён іх атрымліваў. Машара.

праўдашука́льнік, ‑а, м.

Той, хто дамагаецца праўды, справядлівасці. Аксён Каль — праўдашукальнік, які ўсёй істотай ненавідзіць паноў і чыноўнікаў. Казека.