пра́ўда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Тое, што адпавядае рэчаіснасці; ісціна. — Вялікая справа — умець данесці да народа бальшавіцкую праўду. Шамякін. Кастусь гаварыў праўду, але гэтыя словы ўзлавалі Сяргея. Шахавец.
2. Праўдзівасць, правільнасць. [Саша] не думала пра тое, што ў праўду гэтых слоў сама не верыць і што да Цішкі яны не даходзяць. Шамякін. // Разм. Правільнасць, слушнасць. І што яму [прышэльцу] скажаш? нічога, Бо праўда, відаць, з яго боку. Колас. // Праўдзівасць адлюстравання жыццёвых з’яў у мастацкім творы, ігры акцёра на сцэне і пад. [З. Бядуля] імкнуўся знайсці мастацкую праўду новага жыцця. Каваленка. Усё ў гэтай сцэне праўда і ўсё поўна паэзіі. Бярозкін.
3. Справядлівасць; парадак, заснаваны на справядлівасці. У начальства знайсці праўду Думае старая. Колас.
4. (з вялікай літары). Гіст. Назва сярэдневяковых збораў законаў. Руская Праўда.
5. у знач. вык. Ужываецца для пацвярджэння слоў субяседніка, азначае: сапраўды, на самой справе так. Бачыць [купец], і праўда — расце ўдовін сын як на дражджах. Якімовіч.
6. у знач. пабочн. Сапраўды, на самой справе. Стрэльба, праўда, была дужа старая. Лынькоў.
7. у знач. уступальнага злучніка. Хоць (хаця). Калгас сабраў на некаторых участках шмат саломы і мала збожжа. Праўда, ураджай быў высокі. Крапіва.
•••
Глядзець праўдзе ў вочы гл. глядзець.
І то праўда — азначае згоду са словамі субяседніка.
Па праўдзе кажучы (сказаць); праўду кажучы (сказаць) гл. кажучы.
Праўда вочы коле — непрыемна слухаць пра свае непрыгожыя, непрыстойныя ўчынкі.
Праўда-матка — сапраўдная, чыстая праўда.
Праўду (праўду-матку) рэзаць (у вочы) гл. рэзаць.
Служыць верай і праўдай гл. служыць.
(Усімі) праўдамі і няпраўдамі — усякімі сродкамі.
Што праўда, то праўда — сапраўды, на самой справе.