Verbum

цэйтнот, ✂, м. (спец.).

1. У шахматах, шашках: становішча, калі іграку не хапае адведзенага часу на абдумванне чарговых хадоў пры гульні з гадзіннікам.

2. перан. Востры недахоп часу ў якой-н. справе.

   • Пастаянны ц.

|| прым. цэйтнотны, ✂.

цэйхгауз, ✂, м. (уст.).

Ваенны склад зброі, абмундзіравання, харчоў.

|| прым. цэйхгаузны, ✂.

цэласны, ✂.

Які валодае ўнутраным адзінствам.

• Цэласная тэорыя.

|| наз. цэласнасць, ✂.

• Тэрытарыяльная ц. дзяржавы.

цэласць, ✂, ж.

1. Непашкоджанасць, захаванасць.

   • Ц. судна.

2. Адзінства, звязанасць усіх частак чаго-н.

цэлафан, ✂, м.

Празрыстая цэлюлозная плёнка, якая ўжываецца для ўпакоўкі, а таксама ў паліграфіі і інш. вытворчасці.

|| прым. цэлафанавы, ✂.

цэлік, ✂, м. (спец.).

Прасцейшае прыцэльнае прыстасаванне на ствале зброі і на гарматных панарамах.

цэліцца, ✂; незак.

1. Накіроўваць зброю на каго-, што-н.

   • Ц. ў мішэнь.

2. перан. Мець намер завалодаць чым-н., заняць якое-н. становішча.

   • Ц. на выгаднае месца па службе.

цэліць, ✂; зак. і незак.

1. Тое, што і цэліцца; цаляць.

   • Ц. у зайца з ружжа.
   • Ц. у начальнікі.

2. Трапіць, папасці (разм.).

цэлулоід, ✂, м.

Цвёрдае пластычнае рэчыва з цэлюлозы.

|| прым. цэлулоідны, ✂ і цэлулоідавы, ✂.

цэлы, ✂.

1. Які поўнасцю ахоплівае што-н. — у прасторы, часе, колькасці.

   • Прыбыў ц. полк салдат.

2. Такі, ад якога нічога не аддзелена.

   • На чыстым абрусе ляжаў ц. бохан хлеба.

3. Аб вялікай колькасці, вялікіх памерах, аб’ёме чаго-н.

   • Ц. кавалак сала.
   • Цэлая гара камення.
   • Ц. мех бульбы.

4. Не пашкоджаны, не знішчаны, не сапсаваны; не зношаны, не дзіравы.

   • Пасля пажару хата засталася цэлая.
   • Чаравікі былі старыя, але цэлыя.

5. Жывы, здаровы, не паранены.

   • Ц. вярнуўся з вайны.

6. цэлае: Што-н. адзінае, непадзельнае.

   • Адзінае ц.

○

• Цэлы лік або цэлае — лік, які складаецца з цэлых адзінак, які не мае дробу.

◊

• У цэлым — 1) ва ўсёй сукупнасці, цалкам; 2) увогуле, без падрабязнасцей.