Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
аезілоруыэюя

бая́рын, ✂, м.

У Расіі да пач. 18 ст.: буйны землеўладальнік, які належаў да вярхоў пануючага класа.

|| прым. баярскі, ✂.

  • Б. быт.

бая́рыня, ✂, ж.

Жонка баярына.

бая́рышніца, ✂, ж.

Белы матылёк з чорнымі жылкамі і крапінкамі на крылах.

бая́цца, ✂; незак.

  1. Адчуваць страх.

    • Б. ваўкоў — быць без грыбкоў (прыказка.)

  2. Не пераносіць чаго-н., адмоўна рэагаваць на што-н.

    • Расліны б. марозу.

  3. Будзь упэўнены.

    • Не бойся, я вярнуся жывы.

бег, ✂, м.

  1. Рух, перамяшчэнне, пры якім моцна адштурхоўваюцца нагамі ад зямлі.

    • Б. на месцы.
    • Марафонскі б. (від спартыўнага спаборніцтва).

  2. перан. Наогул — імкліва перамяшчэнне чаго-н.

    • Б. часу.

|| прым. бегавы, ✂.

  • Бегавая дарожка.

бегані́на, ✂, ж. (разм.).

  1. Безупынны рух бягом у розных напрамках.

    • Б. дзяцей.

  2. перан. Заняткі, турботы, якія патрабуюць спешкі, бегання па розных месцах.

    • Сёння цэлы дзень займаўся беганінай.

бе́гаць​1, ✂; незак.

  1. Тое, што і бегчы (у 1 знач.), але абазначае дзеянне, якое адбываецца шматразова ці ў розных напрамках.

    • Мурашкі бегаюць.

  2. Часта бываць у каго-н., хадзіць да каго-н.

    • Б. па хатах.

  3. Заляцацца да каго-н. (разм.).

    • Б. за дзяўчынай.

  4. Займацца бегам як спортам.

    • Б. хутчэй за ўсіх.

  5. Хутка рухацца (аб прадметах, пальцах, вачах і пад. і разм.).

    • Вочы так і бегаюць, як у злодзея.

◊

  • Па завуголлі бегаць (разм. неадабр.) — пазбягаць працы.

  • Па нітачцы бегаць (разм. неадабр.) — быць паслухмяным, дысцыплінаваным.

|| наз. беганне, ✂.

бе́гаць​2, ✂; незак. (разм.).

Пра перыяд палавой актыўнасці ў кароў.

|| наз. беганне, ✂.

бегемо́т, ✂, м.

Буйная парнакапытная млекакормячая жывёліна, якая жыве ў прэснаводных вадаёмах трапічнай Афрыкі.

|| прым. бегемотны, ✂.

бе́глы, ✂.

  1. Які ўратаваўся ўцёкамі (гіст.).

    • Б. селянін.
    • Прытуліць беглага (у знач. наз.)

  2. Не вельмі ўважлівы, павярхоўны, хуткі, дастаткова свабодны.

    • Б. позірк.
    • Беглае чытанне.

○

  • Беглыя галосныя (спец.) — галосныя гукі о і е, якія ёсць у адных формах слова і знікаюць у другіх (напр. сон — сну).

|| наз. бегласць, ✂.