Verbum

Мыт ₁, мы́та ’падатак за правоз тавараў цераз граніцу ці на тэрыторыі дзяржавы’ (ТСБМ, Гарб., Гарэц., Груш., Др.-Падб., Касп.). Укр. мито, рус. мыто, ст.-рус. мытъ, мыто, польск., н.- і в.-луж. myto, чэш., славац. mýto, славен. míto, серб.-харв. ми́то, ми̑т; макед., балг. мито, ст.-слав. мыто. Прасл. myto. Запазычана са ст.-в.-ням. mûta ’пошліна; мыта’ (Міклашыч, 208; Уленбек, AfslPh, 15, 489; Фасмер, 3, 26; Скок, 2, 434; Атрэмбскі, Sprache, 12, 1966, 61–62; Германовіч, Лекс. і грам., 3). Сюды ж мы́тнік ’служачы мытніцы, чыноўнік’ (ТСБМ, Груш.).

Мыт ₂ ’глыбокае месца ў рацэ з вірам’ (паўн.-усх., КЭС). Да мыць (гл.): ад дзеепрыметніка ⁺мытъ ’вымытае вадою месца’.

Мыт ₃, мыту́ха ’панос у парасят’ (драг., З нар. сл.), ’панос’ (усх., КЭС; Грыг., Касп.), ’дызентэрыя’ (Нас., Гарэц., Бяльк.), магчыма, ’хвароба скаціны’ (Анік.). Вярэніч (Бел.-рус. ізал., 25) адносіць сюды і мыт ’інспекцыйная хвароба коней: запаленне слізістай абалонкі насаглоткі і падсківічных залоз’ (ТСБМ; стаўбц., валож., КЭС), укр. мит ’тс’, рус. калуж. мыти́ца ’тс’. Рус. мыт ’панос’ (паўсюдна) Фасмер (3, 25) супастаўляе са ст.-інд. mū́tram ’мача’ і выводзіць з мыть ’мыць’. Параўн. таксама і польск. mycić się, nicić się ’хварэць на панос’.

◎ Мытава́ць ’спрабаваць, прымушаць, рабіць што-небудзь’ (Кос.). Да мыта (> ⁺мытаваць ’прымушаць плаціць мыта’).

Мы́тар ’лазня’ (Сл. Эп.-Шып.). З польск. mytarstwo ’чысцец, чысцілішча’ пад уплывам (народная этымалогія) лексемы мыць.

◎ Мыта́ра ’рубель (на возе сена)’ (мсц., ісл., ДАБМ, к. 289). Няясна. Магчыма ад ст.-рус. мытарница ’таможня’, дзе знаходзіўся шлагбаум — адна са знешніх прыкмет мытніцы.

◎ Мытарок ’вяровачка, на якой вадзілі свойскіх жывёл і сляпцоў’ (Нік. Очерки). Да мотор (гл.).

◎ Мы́тка ₁ ’анучка, якой мыюць посуд’ (чав.). Да мыць (гл.). Аб суфіксе ‑к‑a гл. Сцяцко, Афікс. наз., 47.

◎ Мы́тка ₂ ’жанчына, схільная да падману’ (шкл., Мат. Маг.) прымыкае да рускамоўнага арэалу, дзе вяц. мытирка ’ілжывая, пранырлівая жанчына’, варон. мытоврить ’хлусіць’, ’мучыць’, вяц., уладз., пск. мытарный, мытирный ’ілжывы, каварны’, ’здабыты няпраўдай’. Да ліыгі, мыта (гл.).

◎ Мы́тлахам ’хутка’ (слонім., Сцяшк. Сл.), мытлям ’імгненна’ (дзятл., там жа). Да мотлах (гл.).

◎ Мы́тля ’жанчына, якая разносіць плёткі’ (навагр., Нар. словатв.). Да муціць ’хлусіць’ (гл.).

◎ Мытлява́ць ’цыраваць’ (свісл., Сцяшк. Сл.). З польск. metlować ’блытаць, перашкаджаць, рабіць замяшанне’, люблінск. mytlač śe ’заікацца’.

Мы́тнік ’увярэднік балотны, Pedicularis palustris L.’ (ТСБМ). Няясна. Рус. пск. мытник болотный (ужываецца супраць ліхаманкі). Можна дапусціць сувязь з мыт ₃ (гл.).