Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Намонацца ’натаміцца, намарыцца’ (Сцяшк. Сл., ТС), намонькацца ’тс’ (ТС). Няясна, магчыма экспрэсіўнае ўтварэнне ад польск. męka ’мука’ ці да мяць, мну.

Намосклый ’прамоклы, размоклы (толькі пра драўлянае)’ (драгіч., Клімч.). Звязана з рус. мозглый ’гнілы’ (< *mbzg^jь), аглушэнне зычных, магчыма, у выніку збліжэння з намоклы; аднак не выключаны і зыходны варыянт кораня з аглушэннем, гл. укр. карп. москоли ’непагода’, а таксама гідронім Маск‑ βά, які параўноўваюць з чэш., славац. moskva ’сырое збожжа’ (Фасмер, 2, 660).

Намот, намотка ’намітка’ (Жд. 1), на́матка ’тс’ (Сл. ПЗБ). Ад памёту, наметка© ’тс’ (гл.), збліжана з матиць, намотваць, ’накручваць’.

Наму́льніца, намыльніца ’ручка сахі’ (беласт., Смул.). Смулкова звязвае з намуляць даціснуць, нацерці’, намул ’нацёртае месца’, параўн. таксама мулёц ’ручка касы’, аднак, на яе думку, формы з ы нельга вытлумачыць вядомым на Палессі чаргаваннем ы > у пасля губных, паколькі формы з ы засведчаны таксама ў паўночнарускіх гаворках, параўн. мылица ’ручка вясла’ (Смул., 33–34). Фасмер (3, 23–24) звяртае ўвагу на варыянтнасць мыл- і мулпараўн. рус. мульги ’тс’, аднак схільны аднесці названыя формы да муляць (там жа, 9), параўн. таксама смал. намыльваць даціраць, націскаць’ (збліжана з мыла, мыліць?).

Намушча́ць ’падгаворваць, падбухторваць’ (Нас.), ’навучаць’ (Гарэц., Др.). Відаць, да муціць ’муціць, перан. падбухторваць’, параўн. намуціць ’нагаварыць, напляткарыць’, збліжана таксама да навушчиць ’падгаворваць, падбухторваць’ (гл.).

На́мша ’памінкі па нябожчыку’ (іўеў., Сцяшк. Сл.), ’плата папу за памінанне памёршых’ (Клім.), параўн. н.-луж. namsa ’богаслужэнне’. Відаць, са спалучэння на міму (даць) ’запла: піць за памінкі’, ад міма ’служба, богаслужэнне’ (< польск. msza ’тс’, лац. missa ’тс’, параўн. Брукнер, 347; Шустар-Шэўц, 13, 987) з далейшым афармленнем як назоўнік ж. р. адз. л.

Намы́знік ’наморднік’ (воран., Сцяшк. Сл., Сл. ПЗБ), ’скураная палоска ў аброці’ (маст., Шатал.; Маслен.), намырзнік ’вуздэчка’ (шчуч., Сл. ПЗБ). А мша, мырза ’морда, пыса’ (гл.).

Намыля́цца ’напамыляцца’ (Янк. БП). Гл. мылАцца.

Намы́снік, намеснік ’частка вуздэчкі’ (слуц., Полымя, 1988, 7, 201; Маслен.). Да мыса (муса) ’морда ў жывёлы’ (гл.).

Намэ́дрыкі ’частка збруі — пляцёнка з раменю, накладваецца на спіну каня, падтрымлівае хамут’ (Сцяц.), памёт- рыпі ’тс’ (дзятл., Сл. ПЗБ), наминдрыкі ’набадры’ (карэл., Нар. словатв.). Гл. набедрыкі.