Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Вальнаду́мец ’той, хто вызначаецца вальнадумствам’ (Яруш., 30), вальнадумны (БРС). Калька з ням. Freidenker, магчыма, праз польскае (wolnomyśliciel) або рускае (вольнодумец) пасрэдніцтва (Шанскі, 1, В, 155).

Вальналю́бец ’той, хто любіць волю’ (КТС). Складанае слова: вольны + любіць.

Вальне́нка ’скрынка для сала’ (КЭС). Гл. ваненка.

Ва́льнуць ’з усёй сілы стукнуць’ (З нар. сл.); ’ударыць’ (Жд.). Да валіць ’кідаць на зямлю, прымушаць упасці’ або валяць ’пачынаць што-небудзь рабіць з энергіяй, з імпэтам’; параўн. валяй, валяйце ’дзейнічай(це)’. Націск можна тлумачыць аналогіяй з бахнуць, стукнуць і пад.

Ва́льня ’мыццё ў печы’ (КСТ). Да ванна з дысіміляцыяй нн > льн. Параўн. вальненка < ваненка (гл.).

Вальнякі́ ’месца, дзе жылі людзі, якія мелі вольнасць ад прыгону’ (Яшк.). Ад вальняк ’вольны чалавек’. Магчыма, таксама па мадэлі тапонімаў (Сушнякі і пад.).

Вальс (БРС, Сцяц.), ва́льса (Бяльк.), ва́льец (Інстр. III). Праз польск. walc < франц. valse да ням. Walzer (Фасмер, 1, 270; Шанскі, 1, В, 14; Рудніцкі, 1, 301, 305).

Вальса́ ’тарфяное балота; забалочаны луг, часам з вольхамі’ (Яшк.), ольс ’торф’ (КЭС). Гл. алёс.

Вальта́ж ’напружанне ў электрычным ланцугу’ (КТС). Праз рус. вальтаж з франц. voltage ’тс’ (Рудніцкі, 1, 474).

Вальтану́ты ’ненармальны’ (З нар. сл.). Да *вальтануць ’ударыць токам’ < вольт.