Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

спех, ‑у, м.

Разм.

1. Паспешлівасць, спешна. Усё гэта (гранаты, соль, медыкаменты) спраўна, без лішняга спеху складалася ў апарожненыя пітоны. Брыль. Прабач, не паспеў ён [чалавек] у спеху з табою як след развітацца. Сіпакоў.

2. у знач. прысл. спе́хам. Паспешліва, вельмі хутка. Можна, сказаць: .. «Спехам паеў і падаўся ў дарогу». Скрыган. [Сотнікаў] выпусціў запар тры камяні, немец, ухіляючыся, спехам страляў. Быкаў.

•••

Не к спеху — не патрабуецца спешна.

спец, ‑а, м.

Разм.

1. Прадстаўнік інтэлігентнай прафесіі, спецыяліст (ужывалася пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі да сярэдзіны 20‑х гадоў у адносінах да выхадцаў з непралетарскага асяроддзя). Турбіну манціравалі замежныя спецы. Гроднеў. Бацька, вялікі спец, інжынер, які прыехаў у Расію яшчэ да імперыялістычнай вайны і астаўся жыць пасля рэвалюцыі, хацеў, каб адзіная яго дачка стала ўрачом. Навуменка.

2. Вельмі дасведчаны ў чым‑н. чалавек, майстар сваёй справы. Прыходзіць, стомленая за дзень, мая суседка, кабардзінка з Нальчыка, спец па віну. Лось. [Іван:] — Як ты лічыш, хто нам соткі ўзарэ — баба, Вольга, Лявонка? А можа ты? Ты ж на ўсё спец. Паўлаў. // Іран. Лоўкі, хітры, пранырлівы чалавек. Тавару дастаць усякага .. [Віктар] спец. І ніколі не пратаргаваўся яшчэ. Ваданосаў.

спец...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову «спецыяльны», напрыклад: спецатрад, спецфонд, спеццэх.

спецабу́так, ‑тку, м.

Спецыяльны абутак, прызначаны для працы ў складаных умовах.

спецадзе́нне, ‑я, н.

Тое, што і спецвопратка. [Каляда:] — Па тэхніцы бяспекі і ахове здароўя мне трэба на аддзел бог ведае чаго ўсякага — і спецадзення, і абутку, і матэрыялу на розныя рамонты. Скрыган.

спецво́пратка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Спецыяльная вопратка, прызначаная для працы ў розных умовах. І будаваць трэба круглы год і ў любое надвор’е. Тэрмінова складалася спісы на выдачу цёплай спецвопраткі. Грахоўскі.

спецга́с, ‑а, м.

Гаспадарка, якая спецыялізуецца на вытворчасці якога‑н. віду сельскагаспадарчай прадукцыі; спецыялізаваная гаспадарка. [Лундзін:] — Чулі, Ляхаў пра спецгас гаварыў. Дык кірунак наш, — мясамалочны, а шлях — механізацыя, самая шырокая. Палтаран.

спецгру́па, ‑ы, ж.

Група спецыяльнага прызначэння. У брыгаду ўвайшло чатыры атрады і спецгрупа. Шамякін. Адной з адказных прац — разведкай на карысць спецгрупы генеральнага штаба — займалася .. [Маруся]. Брыль.

спецко́р, ‑а, м.

Спецыяльны карэспандэнт.

спецку́рс, ‑а, м.

Курс лекцый у ВНУ, прызначаны для больш глыбокага вывучэння якой‑н. прыватнай тэмы па праграме, прапанаванай лектарам. Падобны спецкурс я пачынаў чытаць ва універсітэце ўпершыню. Пшыркоў.