Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

захалада́ць, ‑ае; зак., безас.

Разм. Стаць халадней; пахаладаць. Узняўся вецер, у лясах загуло, к вечару захаладала. Чорны. Зноў захаладала, нават падкінула сняжку трошкі; ночы былі ясныя, зорныя. Савіцкі.

захаладзе́лы, ‑ая, ‑ае.

Які захаладзеў, стаў халодным; застылы. Захаладзелыя пальцы. □ Гукан.. стукаў кулаком па дне бутэлькі, каб выліць захаладзелы кефір. Шамякін.

захаладзе́ць, ‑ее; зак.

Разм.

1. Стаць халодным; застыць. Ногі захаладзелі.

2. Адчуць холад ад уздзеяння якога‑н. моцнага пачуцця. Ілонка штурхнула дзверы. Яны рыпнулі моцна і дзіка, так, што ў яе ажно захаладзела ўсё ўнутры. Хомчанка.

захаладзі́цца, ‑джуся, ‑лодзішся, ‑лодзіцца; зак.

Абл. Змерзнуўшы, прастудзіцца. — Я захаладзіўся і, мусіць, перанёс запаленне лёгкіх. Чорны.

захаладзі́ць, ‑ладжу, ‑лодзіш, ‑лодзіць; зак., каго-што.

Абл. Змарозіўшы, прастудзіць. — Што гэта ў цябе, браце ты мой, з нагою? — Або захаладзіў, або падверадзіў, — адказаў Марцін. Чорны.

захалану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

Абл. Замерці, пахаладзець. У Паходні аж сэрца захаланула ад радаснай нечаканасці. Хадкевіч. / у безас. ужыв. Ад радасці ў Рудзянкі аж захаланула ў грудзях. Новікаў.

захалу́сны, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які мае адносіны да захалусця; глухі, аддалены ад цэнтра. Кожнае, нават самае захалуснае паселішча гналася за электрычнасцю. Навуменка.

захалу́сце, ‑я, н.

Разм. Глухое, аддаленае ад цэнтра месца. На бераг Свіслачы, пад Вусце, Я перайду на нейкі час, У ціхі кут, у захалусце. Колас.

захандры́ць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.

Разм. Пачаць хандрыць.

захапі́цца, ‑хаплюся, ‑хопішся, ‑хопіцца; зак., кім-чым.

1. Праявіць да чаго‑н. вялікую цікавасць, цалкам аддацца якой‑н. справе, занятку. Захапіцца спортам. □ Многія аднакласнікі, у тым ліку і Грыша Верас, захапіліся зборам этыкетак. Жычка.

2. Поўнасцю паглыбіцца ў які‑н. занятак, забыўшыся аб усім астатнім. Манг зноў захапіўся працай і забыўся на голад. Маўр. Леанід так захапіўся ўрокам, што і не заўважыў, як ён закончыўся. Шахавец.

3. Залюбавацца, зачаравацца чым‑н. Зусім забыўся Голуб, дзе ён, захапіўся малюнкам ціхага поля, такога блізкага, роднага. Галавач. Я толькі з любімай магу захапіцца Успененым морам, паводкай зары. Панчанка.

4. Адчуць цягу, сімпатыю да каго‑н. Маша не магла забыцца, як .. [Славік] з першага позірку захапіўся ёй. Шамякін.