Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

чартаўшчы́на, ‑ы, ж.

1. зб. Паводле забабонных уяўленняў — чэрці, д’яблы і ўсякая нячыстая сіла.

2. перан. Разм. Што‑н. незразумелае, неверагоднае, недарэчнае. Ён, [Хвядос] абвёў пакой вачыма: — Гэта што за чартаўшчына? Зала... Белыя халаты... Ці не ў сне мне ўсё звярзлося? Крапіва.

чарто́ўка, ‑і, ДМ ‑тоўцы; Р мн. ‑товак; ж.

Разм. Ужываецца як лаянкавае слова. [Рэня:] — Навошта, каб тая чартоўка [Таіса] спажыла нажытае табою? Марціновіч.

чарто́ўскі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да чорта. Чартоўскае насланнё. □ Увішны-то увішны, але калі браць на маштабы, дык напроці .. [Сёмкі Фартушніка] Хурс, напрыклад, быў увішны не як чорт, а як сам старшыня ўсяго чартоўскага кодлішча. Чорны. // Такі, як у чорта; злы.

2. Пракляты, ненавісны, страшэнны. І хочацца вельмі Андрэю шпурнуць Гранату ў чартоўскую гэтую хату. А следам за ёй і другую гранату. Зарыцкі.

3. Разм. Незвычайна моцны, вялікі па ступені праяўлення. Чартоўская вышыня. Чартоўская хуткасць.

чарты́зм, ‑у, м.

Гіст. Масавы рэвалюцыйны рух англійскіх рабочых у 30–40 гг. 19 ст. за палітычныя правы і паляпшэнне эканамічнага становішча.

[Ад англ. chartism.]

чарты́ст, ‑а, М ‑сце, м.

Гіст. Прыхільнік, удзельнік чартызму.

чарты́сцкі, ‑ая, ‑ае.

Гіст. Які мае адносіны да чартызму. Чартысцкія погляды. Чартысцкі рух.

чартыха́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

Разм. Лаяцца, упамінаючы чорта.

чартыхну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; ‑нёмся, ‑няцеся; зак.

Разм. Аднакр. да чартыхацца.

чарцёж, ‑цяжа, м.

Умоўнае, выкананае паводле пэўных правіл, графічнае адлюстраванне чаго‑н. (збудавання, дэталі, агрэгата і пад.). Крэмень разгарнуў скрутак ватмана. Гэта быў чарцёж новага блока. Лукша.

чарцёжнік, ‑а, м.

Спецыяліст па чарчэнню, па выкананню чарцёжных работ.