Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

уто́мны, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які даводзіць да стомы, зморанасці. Утомная дарога. □ Ажылі, павыляталі са сваіх дзённых схованак ачмурэлыя ад утомнай і чаднай гарачыні камары, мошкі. Сачанка.

уто́нчаны, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і вытанчаны (у 2 знач.).

уто́пія, ‑і, ж.

1. Вучэнне аб сацыяльнай перабудове, аб ідэальным грамадскім ладзе, заснаванае на ненавуковым разуменні аб’ектыўных заканамернасцей грамадскага развіцця. [Маркс] ператварыў сацыялізм з утопіі ў навуку, абгрунтаваў немінучасць гібелі капіталізму і перамогі камунізма. «Звязда».

2. Фантазія, неажыццявімая мара. Астранамічныя лічбы.. А накапаць 30 тысяч тон торфу! Ці не ўтопія гэта?.. Нават перавезці немагчыма. Дуброўскі.

3. Літаратурны твор, у якім апісваецца ідэальны грамадскі лад будучага.

[Ад грэч. u — не і tópos — месца, г. зн. месца, якога няма; па другой версіі, ад eu — дабро і tópos — месца, г. зн. благаславенная краіна.]

уто́плены, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад утапіць (у 1, 5 знач.).

уто́птванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле дзеясл. утоптваць — утаптаць (у 1–3 знач.).

уто́птвацца, ‑аецца; незак.

1. Незак. да утаптацца.

2. Зал. да утоптваць.

уто́птваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да утаптаць (у 1–3 знач.).

уто́ра 1, ‑ы, ж.

Спец. Унутраная нарэзка, у якую ўстаўляецца дно ў бочцы, цэбры і пад.

уто́ра 2, ‑ы, ж.

Спец. Другі голас у музычнай партыі; другая скрыпка.

уто́рквацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да уторкнуцца.

2. Зал. да уторкваць.

уто́ркваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да уторкнуць.