Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

чарнатро́п, ‑у, м.

Спец. У мове паляўнічых — асенні холад да выпадзення снегу.

чарнаце́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.

Жук падатрада мнагаедных.

чарнашэ́рсны, ‑ая, ‑ае.

У якога чорная шэрсць; з чорнай шэрсцю.

чарне́йшы, ‑ая, ‑ае.

Выш. ст. да прым. чорны.

чарне́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. чарніць.

чарне́ц, ‑няца, м.

Уст. Манах.

чарне́цца, ‑еецца; незак.

Тое, што і чарнець (у 2 знач.). На гарызонце дзесьці чарнелася сцяна .. лесу. Якімовіч.

чарне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

1. Станавіцца чорным, больш чорным. Снягі набраклі талаю вадою І з кожнай хвіляй чэзнуць і чарнеюць. Свірка. Павесілі галовы сланечнікі, не дзярэцца на платы гарбузнік, чарнее бульбянік. Навуменка.

2. Вылучацца сваім колерам (пра што‑н. чорнае). На сцяне чарнелі хамуты і густа пахлі дзёгцем. Чорны. Ложак панура чарнеў сеткаю. Мележ. За акном чарнела асенняя ноч. Грахоўскі.

чарні́ла, ‑а, н.

Водны раствор якога‑н. каляровага рэчыва, што ўжываецца для пісання. Андрэйка ўсунуў ручку ў чарніла, забыўся яе атрэсці і перш-наперш абліў паперу чарнілам. Бядуля. / Разм. Пра віно. [Ткачук:] — А белай няма? Цярпець не магу гэтага чарніла. Быкаў. Грошай пачалі зарабляць да халеры, а які толк: грошы тыя, як дым з коміна, напуста вылятаюць! Адно ў людзей у галаве — абы чарніла набоўтацца! Лецка.

•••

Сімпатычнае чарніла — бясколерная або слаба афарбаваная вадкасць, якая выкарыстоўваецца ў тайнай перапісцы.

Хімічнае чарніла — чарніла фіялетавага колеру.

чарні́ліца, ‑ы, ж.

Невялікая спецыяльная пасудзіна, куды наліваюць чарніла і мачаюць пяро, калі пішуць. У чарніліцы, пакінутая, відаць, у спешцы, стаяла тырчком ручка. Гамолка.