Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

крыга2, , ж.

Рыбалоўная сетка, якой ловяць рыбу ўдвух, ідучы бродам.

крыгалом, , м.

  1. Перыяд, калі пачынае ламацца лёд на рэках.

  2. Збудаванне для асцярогі моста ад крыгаходу.

крыгаход, , м.

Рух лёду па цячэнню рэк вясной (у час раставання) і восенню (у час замярзання).

|| прым. крыгаходны, .

крыж, , м.

  1. Фігура з дзвюх ліній, якія перасякаюцца пад прамым вуглом.

    • Намаляваць к.
  2. Сімвал хрысціянскага культу — прадмет у выглядзе стрыжня з перакладзінай пад прамым вуглом.

    • К. на купале царквы.
    • Нацельны к.
    • Крыжы на магілах.
  3. У хрысціян: малітоўны жэст рукой ад ілба да грудзей, да правага і левага пляча.

  4. Знак узнагароды, ордэн у форме такой фігуры.

    • Георгіеўскі к.
  5. Ніжняя частка хрыбетніка, якая складаецца з пяці пазванкоў, злучаных з касцямі таза (спец.).

  6. перан., Пра цяжкі лёс, які выпаў на чыю-н. долю.

    • К. пакут.

  • Таварыства Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца — арганізацыя для аказання дапамогі ваеннапалонным, хворым, раненым, пацярпеўшым у вайну.

  • Несці свой крыж — цярпліва пераносіць пакуты, выпрабаванні.

  • Ставіць крыж на кім-чым (разм.) — лічыць скончаным, больш не існуючым; траціць усякую надзею на каго-, што-н.

|| памянш. крыжык, .

|| прым. крыжовы, і крыжавы, .

  • Крыжавая косць.

крыжаванка, , ж.

Тое, што і красворд.

|| прым. крыжаваначны, .

крыжаваны, .

  1. Размешчаны крыж-накрыж.

    • Крыжаваная рыфма (цераз радок).
  2. перан. Які вядзецца адразу з некалькіх бакоў і сыходзіцца ў адным месцы.

    • К. агонь.

крыжавацца, ; незак.

Размяшчацца крыж-накрыж; перасякацца.

|| зак. скрыжавацца, .

  • Лініі скрыжаваліся.

крыжавік, , м.

Павук з крыжападобным рысункам са светлых плямаў на спіне.

крыжавіна, , ж.

  1. Два брусы, дзве планкі, змацаваныя ў выглядзе крыжа.

  2. Прыстасаванне на месцы перасячэння рэйкавых пуцей для пераводу цягніка на другі пуць (спец.).

крыжавы, .

  1. Скрыжаваны, перакрыжаваны.

    • Крыжавыя дарогі.
  2. Які мае адносіны да крыжа (у 5 знач.; спец.).

    • Крыжавая косць.