Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

херувім, , м.

У хрысціянскай рэлігіі: анёл, які адносіцца да ліку вышэйшых анёлаў.

|| прым. херувімскі, .

хет-трык, , м.

У выразе: зрабіць хет-трык — тройчы паразіць вароты праціўніка ў адной гульні адным і тым жа спартсменам (у хакеі, футболе).

хеўра, , ж. (пагард.).

Група людзей, якія аб’ядналіся для разбою, злачынства; зграя, шайка, банда.

  • Сабралася адна х.

хіб, , м.

  1. Пярэдняя частка хрыбта свінні.

    • Самае тоўстае сала ў свінні на хібу.
  2. Шчацінне на хрыбце.

  3. Спінны плаўнік у рыбы.

  4. перан. Верхні край, грэбень чаго-н.

    • Х. страхі.
    • Х. хвалі.
    • Х. пракоса.

хіба1, , ж.

  1. Памылка, промах, недахоп.

    • Хібы ў рабоце.
  2. Пра фізічны недахоп.

    • Х. яго была ў тым, што ён кульгаў.

хіба2, часц.

  1. Ужыв. у пытальных сказах, якія выражаюць сумненне ў чым-н., недавер, здзіўленне чым-н. і па значэнню блізкія да слоў: няўжо, можа быць.

    • Х. ён ужо прыехаў?
    • Х. я не так сказаў?
  2. Ужыв. у пытальных сказах для выказвання няўпэўненасці ў неабходнасці якога-н. дзеяння і блізка па значэнню словам: можа быць, не варта.

    • Х. мне паехаць туды?
    • Х. можна каго прымусіць рабіць што-небудзь?
  3. (звычайна ў спалучэнні са словамі «толькі», «што»). Надае адценне абмежаванасці, дапушчэння, магчымасці чаго-н.

    • Х. толькі заўтра ён прыедзе.

хіба3, злуч.

  1. уступальна-абмежавальны: Ужыв. у спалучэнні са словамі «толькі», «што» і без іх для выражэння абмежавання ў значэнні: акрамя таго, што...; можа быць, толькі...

    • Вакол цішыня, х. толькі шпак засвішча.
    • Х. што мне туды пайсці.
  2. умоўны: Ужыв. для выражэння супрацьпастаўлення з адценнем умоўнасці ў значэнні: калі не..., калі толькі не...

    • Работу закончым, х. толькі дождж перашкодзіць.

хіба4, выкл.

Ужыв. з пытальнай інтанацыяй і выражае сумненне, недавер.

  • — Я вас ведаю. — Х.!

хібіць, ; незак. (разм.).

  1. Дапускаць пралікі, недакладнасці, рабіць памылкі.

  2. перан. Баяцца каго-н., губляцца перад кім-, чым-н.

    • Перад кім хібіў старшыня, дык гэта перад начальствам.

хібнасць, , ж.

  1. гл. хібны.

  2. Розніца паміж сапраўднай велічынёй чаго-н. і велічынёй, атрыманай пры вымярэнні; адхіленне ад зададзенай велічыні; недакладнасць.

    • Абсалютная х.
    • Адносная х.