Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Пасі́лкі ’патугі’ (лях., Сл. ПЗБ). Утворана ад пасіліць ’падняць’пры ад’ідэацыі польск. wysiłki ’патугі, намаганні’.

Пасі́лы ’каромысла’ (петрык., Мат. Гом.). Усходнепалескае. Да пасіліць ’падняць’, пасіленне ’дапамога’.

Пасі́льны ’адпаведны з сіламі, магчымасцямі’ (ТСБМ). Відаць, з рус. поси́льный ’тс’.

Па́сітак ’сіта, гусцейшае за рэшата’ (лях., карэліц., Сцяшк. Сл.). Адназоўнікавае ўтварэнне з прэфіксам pa‑. Беларускае (Борысь, Prefiks., 54).

Пасі́ўны ’неактыўны, неэнергічны, абыякавы’ (ТСБМ). Праз рус. мову з лац. passivus ’нядзейны, абыякавы’ (Ин. сл., 16, 375).

Па́сіць ’пасвіць’ (шальч., Сл. ПЗБ), рус. разан. і прэйл. (Латвія) писить ’тс’. Выраўноўванне суфікса паводле ітэратыўных дзеясловаў на ‑Пі‑. Да пасці (гл.).

Па́сія1 ’набажэнства пасля вячэрні ў нядзелі Вялікага посту ў памяць пакут Госпада — чытанне перадвялікадных евангелляў’ (Нас.). З польск. pasja ’пакуты Госпада’, якое з лац. passio < pati ’цярпець, пераносіць пакуты’ (Брукнер, 398).

Па́сія2 ’раздражнёнасць, раз’юшанасць, лютасць’ (Нас.), ст.-бел. пассия, пассыя ’страсць’ (пач. XVII ст.) запазычана са ст.-польск. passyja ’тс’, якое з лац. passio, ‑ōnis ’страсць, афект’ (Булыка, Лекс. запазыч., 136; Варш. сл., 4, 75).

Пасія́н ’люты чалавек’ (пін., Сл. Брэс.). Утворана ад пасія2 (гл.) і суф. -ян, як, магчыма, грубіян.

Пасіяна́т ’запальчывы, злы’, пасіянатка ’запальчывая жанчына’ (Нас.). Запазычана з польск. (ад шляхты) pasjonat, pasjant, pasyjant ’тс’ < pasja (Варш. сл., 4, 75) > писія2 (гл.).

Па́ска1 ’Вялікдзень’, ’велікодная булка, святочны пірог’ (Мат. Гом., Сл. Брэс., Ян., ТС). Да па́сха (гл.).

Па́ска2 ’пасьба’ (круп., Сл. ПЗБ). Да па́сці (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко, Афікс. наз., 47.