◎ Пе́рвы, пе́рву ’першы’ (ТС), первый (Бяльк.), укр. первий, стараж.-рус. пьрвь, ст.-польск. pierwy, н.-луж. penv); в.-луж. pjenvy, чэш. і славац. prvy, славен. prvi, серб.-харв. првш макед. прв, балг. пьрвіц ст.-слав. прьвь. прьвый. Прасл. *рьгуь, якое адпавядае ст.-інд. purvo‑ ’пярэдні, папярэдні, першы’, авест. paurva‑, puouruya‑. paoiiyu ’першы’, алб. pore ’самы першы’, ст.-англ. forwosi, forwesi ’першы, правадыр’, тахар. A pärvat ’старэйшын тахар. üpärwesse ’першы’, літ. pirmas ’тс’ < і.-е. *ргН‑ио (Міклашыч, 244; Фасмер, 3, 235; Фрэнкель, 597; Копечны, 2, 684; Махэк₂, 488–489; Бязлай, 3, 132–133; Фурлан (там жа, 105) абгрунтоўвае этымалагічную сувязь *рьгуь з *рт© > ь, гл. правы). Сюды перашый? ’самы пачатак, упершыню’ (Юрч. СЫН); параўн. таксама польск. pierwosć ’першапачатковы, першасны стан’. Архаізм на частцы беларускай моўнай тэрыторыі або запазычанне з рус. первый, параўн. першы (гл.).
◎ Пе́рвя ’пер’е ў птушак’ (швянч., Сл. ПЗБ). Да пер’е ’тс’ (гл.). Аб мене j > v1 гл. Карскі, 1, 303.
◎ Первячо́к ’пярвак, першае дзіця, цяля’ (Нас.). З пярвак/ пярвяк < * нервы (гл.).
◎ Пе́рга, пёрьга ’шалупінне (скуры)’, (лельч., стол., петрык., НА, 3), перга ’перхаць у жывёлы’ (петрык., ЛА, 1), пергоць, перга ’перхаць’ (ТС). Да пярга, перхаць.
Перга́мент ’апрацаваная скура жывёлы, на якой пісалі да вынаходніцтва паперы’, ст.-бел. паркгаминъ, паргаминъ, парк(г)аменъ, перкгаминъ, поркгаминъ (1395 г.). Са ст.-польск. pargamin, pergamin (Булыка, Лекс. запазыч., 59), якія праз ст.-в.-ням. pergamin ці лац. pergamēntum са ст.-грэч. περγαμνός — прыметнік ад назвы горада Πέργαμον у Малой Азіі, дзе упершыню спецыяльна апрацаваная скура была выкарыстана ў якасці пісчага матэрыялу (Брукнер, 396; Фасмер, 3, 235).
Пе́р’е, пе́рʼе, пе́рʼя, пе́рря ’лісты цыбулі’ (лаг., карэліц., Сл. ПЗБ; полац., Нар. лекс.; ТС), пе́ркі, пе́рушкі (мін., гом., ЛА, 2), пе́рка ’тс’ (Ян.), перʼе ’лісце жыта’ (свісл., Шатал.), пе́рʼечко ’ліст кропу’ (пін., Шатал.), пе́ро ’лісце часнаку’ (навагр., З нар. сл.), пе́рʼя ’лісты саламяных раслін, цыбулі і часнаку’ (Варл.); перо́ ’плаўнікі ў рыб’ (нараўл., З нар. сл.); перʼе ’пярына’ (ТС), перʼя ’акрыццё скуры ў птушак’ (Варл.). У выніку семантычнага пераносу паводле падабенства з пяро́ (гл.), зборн. наз. пе́рʼе. Сюды ж грыбы́ з пі́рʼем ’агульная назва пласцінчатых грыбоў’ (кам., Жыв. сл.).
Пе́рка ’лекавая лясная расліна’ (ТС). Да пяро́ (гл.). Магчыма, аформілася пад уплывам польск. piórko ў назвах: strusie piórko ’расліна мнаганожка, папараць, Polypodium L.’, а таксама ’Struthiopteria Hall.’ і ’Iresine L.’, orle piórko, piórko wodne.
Перл, пе́рлы, пэрлы ’жэмчуг’ (ТСБМ, Гарэц., Др.-Падб., Нас.), ст.-бел. перло, перла, пэрла ’тс’ (1398 г.) са ст.-польск. perła, якое са ст.-в.-ням. përle (Булыка, Лекс. запазыч., 141), дакладней з bërla, përala ’тс’, якія з вульгарнай латыні pirula < pernula ’маленькая груша’ < лац. perna ’груша’, ’у форме грушы’, італ. венецыянск. peroli, веранезск. piroli ’завушніца ў форме грушы’ (Фасмер, 3, 242; Васэрцыер, 170; Бязлай 3, 26).
Перла (пэрла) ’панцак’ (глыб., ЛА, 4). З пе́рл(а) ’жэмчуг’ у выніку пераносу значэння паводле падабенства колерам ячных круп з жэмчугам. Параўн. рус. перлавая крупа > перловка ’тс’, перловый цвет ’жамчужны, белы, з шызым адценнем’ (Даль, 3, 101).
Перламу́тр ’каштоўнае цвёрдае рэчыва ўнутры некаторых ракавін’ (ТСБМ), пірламу́трік ’перламутравы выраб’ (Юрч. СНЛ). Праз рус. перломутр запазычана з ням. Perlemutter, Perlenmutter < с.-в. ням. bërlinmuoter — калька з с.-лац. mater perlatum ’маці жэмчуга’, як і франц. mère‑perle, ісп. madreperla, англ. mother of pearl ’тс’ (Фасмер, 3, 242; Васэрцыер, 170).