Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Плытэ́ ’палоска, якую займае жняя’ (навагр., Сцяшк. Сл.). Няясна.

Плы́ўка ’павольна, мякка’ (Сцяшк. МГ). Беларускае. Да аддзеяслоўнага прыметніка ⁺плыўкі з суф. ‑к‑ са значэннем ’схільны да дзеяння, названага ўтваральным дзеясловам’ (гл. плыць) — як грузкі, даўкі, мылкі, плаўкі і інш.

Плы́ўкі ’плывучы, які лёгка размываецца (аб грунце)’ (ТСБМ). Да плысці, плыць (гл.).

Плы́ўны ’пакаты (страха)’ (барыс., Сл. ПЗБ). Рэгіяналізм, утвораны пры дапамозе суф. *‑ьд‑ ад плы(ў)сці (гл.). Параўн. плыткі (гл.).

Плыўсці́ (перан.) ’каласіцца’ (швянч., Сл. ПЗБ). Рэгіяналізм. Да плысці, плыць (гл.). Устаўное ‑ў⇉рэфлекс ‑в‑ у метафарычным выплы‑в‑aifb ’паяўляцца (пра колас)’. Паводле Грынавяцкене (LKK, 30), калькуе ліг. plaukėją (rugiai) ’каласіцца (жыта)’, параўн. plaukti ’плыць’.

Плыўце́ць ’плаваць у тлушчы’ (Янк. 3.). З плыўсці, плыць (гл.) з суф. *- < ?// са значэннем працяглай шматразовасці, які ўзнік яшчэ ў балта-славяпскі перыяд (Лтрэмбскі, Gramatyka, 2, 369). Параўн. літ. plytėti ’рассцілацца, разлягацца’. Паводле Варбат (Зб. Толстому, 1, 34), ідэя нашывання, нацякання характэрна для абазначэння тлустасці.

Плы́ціна ’вялікая дзярніна’, плыцье ’задзірванелыя скібы (зямлі)’ (ТС). Арэальнае ўтварэнне, параўн. укр. плыта ’пліта’, плиття ’пліты’. Да пліта (гл.).

Плы́чыць ’рэгуляваць глыбіню ворыва’ (карэліц., Шатал.). Няясна. Магчыма, ад плыткі (гл.) > плытчыць ’рабіць больш плыткім’.⇉.

Плы́шка ’плашка’ (саліг., Нар. словатв.). Да плашка, плахай плахай (гл.). Аб мене а > ы гл. Карскі, 1, 102.

Плышчагі́ (плышчагы) ’агароджа з цесна складзеных жэрдак’ (Клім.). Відаць, першапачаткова гэта была агароджа з бярвенняў, т. зв. ’прасла”, у якім плоскія бярвенні укладаліся ў шулы. У такім выпадку — да плашчак (гл.) < плоскі. Пачатковае плы⇉пад уплывам лексемы плыт = плот ’плот, агароджа’.