Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Кузла́к ’камячок засохлага гною на поўсці жывёлы’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. лат. kužli ’касмыль, касмык’. Ці не балтызм, непасрэдная крыніца якога невядома.

Кузніка́ваць ’працаваць кавалём’ (ТС). Складаны дзеяслоў. Гл. кузняі і каваць.

Ку́зня1 ’майстэрня для апрацоўкі металаў коўкай’ (ТСБМ, Шат., Касп., ТС, Сл. паўн.-зах., Жыв. сл., Сержп. Грам., Яшк., Яруш., Жыв. сл., Нар. словатв., Гарэц., Грыг.). Да каваць (гл.). Суфіксацыя на ‑знь‑ (SP, 1, 118–119).

Ку́зня2 ’прыстасаванне з кары для збірання ягад’ (Жыв. сл.). Параўн. кузаў2 (гл.). Магчыма, да *кузоўня.

Ку́зуб ’пасудзіна вялікіх памераў’ (З нар. сл.). Таго ж паходжання, што і кузаў2 (гл.). Словаўтварэнне пры дапамозе -«^‑суфіксацыі, як fcos/r«6,& < ßos/ra (Слаўскі, 3, 449; 34–36).⇉^

Кузу́бам ’насуперак’ (ТС). Да кузуб (гл.)? Семантыка не зусім ясная. У адзінай ілюстрацыі: «Як ты стала проціво кузубом, то й вон ужэ стал ожыгацца, не моўчыць» (ТС, 2, 248), кузуб можна разумець у зафіксаваным значэнні — ’пасудзіна вялікіх памераў’.

Кузу́лька ’насякомае’ (Яруш.), ’конік’ (Федар. Рук.). Параўн. кузурка (гл.). Да кузулька (< каза), о > у пад уплывам суфіксальнага вакалізму.

Кузу́рка ’казяўка’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., КЭС, лаг., Янк. Мат.). Да казурка (у > о пад уплывам наступнага у). Суфіксацыя на ‑урка (параўн. пячурка) (Сцяцко, Афікс. наз., 182).

Кузы́нка ’сваячка’ (Сцяшк. Сл.) < польск. kuzynka ’тс’.

Ку́зька ’хлебны жук’ (ТСБМ). Рус. кузька ’назва жука’. Запазычанне з польск. kózka ’тс’ (< koza) (Фасмер, 2, 402–403).

Кузю́ка ’кармавая бручка’ (Сл. паўн.-зах.). Да каза (гл.)?