Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Ку́халь ’невялікі кубак’ (ТСБМ, ТС, Сл. паўн.-зах., Мат. Гом., Жд. 3, З нар. сл., Гарэц., Др.-Падб.). Гл. куфель.

Ку́хан ’невялікая булка, начыненая цыбуляй’ (ТСБМ, Шат., Касп., Сл. паўн.-зах., Шпіл., Нар. сл., Нік. Очерки, Янк. I). Запазычанне з ням. Kuchen ’піражок’.

Ку́хар ’повар’ (ТСБМ, Нас., ТС, Яруш., КЭС, лаг., Бяльк., Гарэц., Янк. I, Мядзв.). Запазычанне з польск. kucharz ’тс’ (Кюнэ, Poln., 69).

Кухма́р ’крухмал’ (Янк. I). Да крухмал (гл.). Відаць, пад уплывам кухмарыцца.

Кухма́рыцца ’гатаваць ежу ў кухні’ (Сцяшк. Сл., Жыв. сл.). Да кухмар < кухмістар ’повар’.

Ку́хня ’памяшканне з печчу для гатавання ежы’ (ТСБМ, Хар., Сцяшк., Яруш., Шушк.). Ст.-бел. кухня ’тс’ (з 1498 г.). Запазычанне з польск. kuchnia ’тс’ (Булыка, Запазыч., 183).

Ку́хта1 ’прыслужнік, вучань повара’ (Нас., Яруш.). Запазычанне з польск. kuchta ’тс’ (гл. Слаўскі, 3, 307–308).

Ку́хта2 ’прайдзісветка, асоба лёгкіх паводзін’ (Нар. словатв.). Параўн. польск. kuchta ў значэнні ’служанка’. Відаць, беларускае слова ўзнікла пад семантычным уплывам польск. kokota ’асоба лёгкіх паводзін’.

Ку́хта3 ’бядняк’ (Рам.). Да кухта2 (гл.).

Кухта́ль ’удар кулаком’ (ТСБМ, Мат. Гом., Сцяшк., Бяльк., Сл. паўн.-зах., Янк. БП, Некр.). Балтызм. Параўн. літ. káukštelėti ’стукнуць, цюкнуць’. Арэал распаўсюджання лексемы — практычна ўся беларуская тэрыторыя. Час пранікнення вельмі старажытны (да падзення дыфтонгаў). Бел. кухталь можа разглядацца як вынік уздзеяння балтыйскага субстрату.

Кухто́рыць ’гатаваць, кухарыць’ (ТС). Да кухтаў (гл.).