Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Марынава́ць ’кансерваваць, гатаваць харчовыя прадукты ў марынадзе’, (перан.) ’знарок прытрымліваць у адным стане, званні’ (ТСБМ). З рус. мариновать ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 79–80), якое з франц. mariner або з ням. marinieren < лац. marināre ’класці ў салёную ваду’ (Фасмер, 2, 573).

Марына́д ’вадкасць з воцатам, соллю і рознымі прыправамі, якой заліваюць прадукты для кансервавання’ (ТСБМ). З рус. маринад ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 79), якое з франц. marinade < mariner ’марынаваць’.

Марына́рка ’цёплае, кароткае паліто’ (Сцяшк.), ’світка, якая апранаецца на кажух’ (Жд. 1), ’пінжак’ (Касп., Яруш.), ’пінжак, каптан з даматканага сукна’ (Сл. ПЗБ; навагр., Нар. сл.; Сл. Брэс.). З польск. marynarka ’тс’ < marynara ’кароткая куртка без таліі’ < marynarz ’матрос’ (Варш. сл., 2, 891; Кюнэ, 76).

Мары́ны ’насілкі, на якіх носяць нябожчыка’ (Вяржбоўскі, дыс.), польск. moriny. Балтызм. Параўн. літ. morỹnos ’тс’ (яго ж, 877; Лаўчутэ, Балтизмы, 145).

Марынэс, марынэсік ’поле ў кнізе ці на аркушы паперы’ (Нас.). З лац. margo (Р. скл. marginis) ’край’ праз польск. margines ва ўскосным склоне na marginesie ’на палях’.

Ма́рыцца ’ўяўляцца, здавацца ў думках’, ма́рыць ’аддавацца марам’, ’спадзявацца’ (КЭС, лаг.; ТСБМ). Укр. маритися, марити. Да ма́ра (гл.).

Ма́рыць (безас.) ’марыць, зморваць (пра сон)’ (Ян., ТС), мары́цца ’таміцца, мучыцца, стамляцца, знясільвацца’ (ТСБМ, Нас.: паст., валож., КЭС, лаг., Сл. ПЗБ). Рус. ма́рить, мари́ть (безас.) ’моцна стамляць, расслабляць, хіліцца да сну’. Да ма́рыва (гл.).

Мары́ць1, моры́ць ’атручваць’, ’стамляць’, ’мардаваць, мучыць, даводзіць да знямогі’, ’набліжаць смерць’ (КЭС, лаг.; ТСБМ, Власт, Нас., Яруш., ТС). Да мор (гл.).

Мары́ць2 ’трымаць драўніну ў вадзе, у спецыяльным растворы для надання ёй цёмнага колеру’ (ТСБМ). Укр. мари́ти, рус. мори́ть, чэш. mořiti, славац. moriť. Роднаснае да ст.-грэч. μορύσσω ’пэцкаць, рабіць чорным’. Параўн. таксама мара́ць, мара́ты ’брудны’ (Махэк₂, 374).

Марышкава́ць лід. ’вышываць на палатне’, беласт. марэшковаті ’тс’, іўеў. марышкаванка дакрывала на падушку’ (Сл. ПЗБ). Паланізм. Параўн. польск. mereżkować ’вышываць мярэжкай’. Да мярэжа (гл.).

Марыяне́тка ’тэатральная лялька, якой кіруе акцёр пры дапамозе спецыяльнага прыстасавання’ (ТСБМ). Праз польск. ці рус. мову з франц. marionette ’тс’, экспрэсіўнага вытворнага ад Marion, якое да імені Marie (Фасмер, 2, 573). Даль (2, 782) выводзіць лексему ад імя італьянца Marioni.

Марэгаць ’пэцкаць’ (хойн., Мат. Гом.). Відавочна, балтызм. Параўн. літ. márgas ’стракаты, рабы’, mar̃gti ’мільгацець, мітусіць’, хаця можна ўспрымаць як экспрэсіўны дзеяслоў з суфіксам ‑эг‑ ад мара́ць (гл.).