Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

ры́тар, ‑а, м.

1. Гіст. Прамоўца і настаўнік тэорыі красамоўства ў Старажытнай Грэцыі і Старажытным Рыме.

2. Кніжн. уст. Прамоўца, які гаворыць прыгожа, напышліва, але малазмястоўна. Ужо не халодны рытар і не ўмоўна-рамантычны паэт наогул, а жывы семнаццацігадовы юнак, прывабны ў сваёй шчырай усхваляванасці, закаханы «так шчыра, і так лёгка, і так сумна» паўстае перад намі. Бярозкін.

3. Вучань ці настаўнік па класу рыторыкі ў старой духоўнай семінарыі.

[Грэч. rhētōr.]

ры́тарскі, ‑ая, ‑ае.

Уст. Які мае адносіны да рытара, уласцівы яму. Рытарскі прыём.

ры́тарства, ‑а, н.

Уст. Здольнасць, уменне гаварыць прыгожа, эфектна, прымяняючы рытарычныя прыёмы.

ры́тарстваваць, ‑ствую, ‑ствуеш, ‑ствуе; незак.

Уст. Гаварыць эфектна, прыгожа, прымяняючы рытарычныя прыёмы.

рытары́зм, ‑у, м.

Тое, што і рытарычнасць.

рытары́чнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць рытарычнага. Рытарычнасць верша.

рытары́чны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да рыторыкі; заснаваны на правілах рыторыкі. // Напісаны па правілах рыторыкі, які складаецца з эфектных, знешне прыгожых прыёмаў. Рытарычны стыль. Мова яго занадта рытарычная. □ Праўда, у той час у вершах Александровіча было не мала хібаў, часта яны былі залішне рытарычнымі. Хведаровіч.

•••

Рытарычнае пытанне гл. пытанне.

рытм, ‑у, м.

Раўнамернае чаргаванне якіх‑н. элементаў (гукавых, рухальных і пад.), уласцівае дзеянню, цячэнню, развіццю чаго‑н. Я разумею гэту песню. Я адчуваю яе мелодыю. Я ўхапіў яе рытм. Дзяргай. Жандар падышоў да Рытвінскага размерным крокам, чотка адбіваючы рытм на цэментавай падлозе. Баранавых. // Пра размераны, наладжаны якім‑н. чынам ход чаго‑н. Мінула колькі дзён, і Наташа сама не заўважыла, як аказалася ўцягнутай у гэты напружаны высокі рытм жыцця на будаўніцтве. Краўчанка. Праца ішла сваім будзённым рытмам. Кавалёў.

[Грэч. rhythmós — суразмернасць, стройнасць.]

рытмава́ць, ‑мую, ‑муеш, ‑муе; незак., што.

Спец. Надаваць пэўны рытм чаму‑н. Рытмаваць мелодыю.

рытмамело́дыка, ‑і, ДМ ‑дыцы, ж.

Чляненне мовы ў адпаведнасці з пэўнымі інтанацыйнымі і рытмічнымі мадэлямі. Рытмамелодыка складанага сказа.