Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

прыкру́чванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. прыкручваць — прыкруціць.

прыкру́чвацца, ‑аецца; незак.

1. Незак. да прыкруціцца.

2. Зал. да прыкручваць.

прыкру́чваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да прыкруціць.

пры́кры, ‑ая, ‑ае.

1. Які не падабаецца; непрыемны, брыдкі. Шэрыя хмары віселі нізка-нізка, часамі сыпаўся дробны дожджык, прыкры і халодны. Чарнышэвіч. [Лабановіч] закурыў, каб перабіць прыкрыя думкі. Колас. Нехта хіхікаў тонкім, прыкрым смяшком. Хадкевіч. // Пакутлівы, цяжкі. — Добра ў нас, Федзя! — сказаў [Шэршань], каб неяк парушыць прыкрую цішыню, якая ўсталявалася пасля адыходу людзей. Лынькоў. У хаце запанавала глухая і прыкрая маўчанка. Васілевіч. Нельга было адкінуць прыкрае адчуванне, што ззаду цэляцца ў спіну. Мележ.

2. Які выклікае пачуццё незадавальнення; крыўдны. Прыкры выпадак. □ На сэрцы застаўся прыкры асадак ад чутага і бачанага. Гартны. — Я лепш пасяджу галодны дзень, але каб я спакоен быў і каб ніхто мне не мог слова сказаць прыкрага. Чорны.

3. Надакучлівы, нязносны. Зялёная, насычаная сонцам цішыня поўніцца прыкрым гудзеннем заядзі. Брыль. Боль толькі, з’едлівы, прыкры, у спіне ўзмацніўся. Мікуліч.

4. Прытарны, агідны. Прыкрая ласкавасць. □ Без рамантыкі, прыкрай і лішняй, .. адзначаем — батрак колішні і навуку любіў і работу. Дубоўка.

прыкрыва́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. прыкрываць — прыкрыць і прыкрывацца — прыкрыцца.

прыкрыва́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да прыкрыцца.

2. Зал. да прыкрываць.

прыкрыва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да прыкрыць.

прыкры́кваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да прыкрыкнуць.

прыкры́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

Крыкнуць, павысіць голас на каго‑н., каб прымусіць зрабіць што‑н. Праз адчыненыя дзверы заляцела аднойчы ў клас нейкая маленькая птушынка.. Дзеці кінуліся лавіць яе. Лабановіч прыкрыкнуў і спыніў іх. Колас. [Надзя] ведала, калі лепш памаўчаць, калі лепш прыкрыкнуць на хлопцаў і добра палаяць іх. Васілевіч.

прыкры́ты, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад прыкрыць.