Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

узбе́гчы, ‑бягу, ‑бяжыш, ‑бяжыць; ‑бяжым, ‑бежыце, ‑бягуць; пр. узбег, ‑ла; заг. узбяжы; зак., на што.

1. Падняцца бягом куды‑н. уверх, на больш высокае месца, на вышыню. Узбегчы на трэці паверх. Узбегчы на пагорак. □ Лабановіч саскочыў з павозкі і ўзбег на ганак. Колас. // Імкліва ўз’ехаць (звычайна па вышыню). Грузавік у збег на ўзгорак. Гроднеў. // перан. Размясціцца на паверхні, што ідзе ўгору. Новыя гарадскія вуліцы ўзбеглі на бліжэйшыя пагоркі. В. Вольскі.

2. Бягом зайсці, трапіць куды‑н.; забегчы. Воўк узбег на поплаў. □ Стукнула брамка, і на двор узбегла дзяўчынка. Асіпенка. // Імгненна з’явіцца, выступіць; пабегчы. Крывавая падцечына ўзбегла на вока. Сабаленка. // перан. Раптоўна ўзнікнуць, з’явіцца, прыйсці. Узбег смутак на твар. □ І тут, як кажуць, мімаволі ўзбегла па памяць вядомая песня. Грамовіч. З даяркамі Андрэй па-свойму, крыху грубавата, мог і жартаваць, і смяяцца, і ляпнуць, што ўзбяжыць на язык. Ваданосаў.

узбе́к,

гл. узбекі.

узбе́кі, ‑аў; адз. узбек, ‑а, м.; узбечка, ‑і, ДМ ‑чцы; мн. узбечкі, ‑чак; ж.

Народ, які складае асноўнае насельніцтва Узбекскай ССР.

узбе́кскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да узбекаў, які належыць, уласцівы ім. Узбекская культура.

узбе́чка,

гл. узбекі.

узбіва́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле дзеясл. узбіваць — узбіць (у 1–4 знач.).

узбіва́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да узбіцца.

2. Зал. да узбіваць (гл. узбіць у 1–4 і 6 знач.).

узбіва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да узбіць.

узбіра́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.

Незак. да узабрацца.

узбі́ты, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад узбіць (у 1–4 і 6 знач.).