Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

смяхо́тны, ‑ая, ‑ае.

Разм. Тое, што і смехатворны. А гэтая дубінка, з якою я так казырыўся на печы, здалася мне проста смяхотнаю. Колас.

смяхо́цце, ‑я, н., у знач. вык.

Разм. Тое, што і смехата; смех. — Вы хто? Добраахвотнікі? — запыталася дзяўчына.. — Будаўнікі мы, — адказаў Лявон.. — Ой, смяхоцце! Якія вы будаўнікі, землякопы вы... Асіпенка.

смяці́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Часцінка смецця; маленькая частачка чаго‑н. — Пастараемся, пан афіцэр, усё здзьмухнем, да пылінкі, да смяцінкі! — завіхаўся ля яго спрытны паліцай. Лынькоў. — Як.. [Кулінка]: дужа захварэла ці так сабе, з працы? — цікавілася Тамара, дастаючы тонкім пальцам з куточка вока нейкую смяцінку. Ермаловіч. Ніводнай ён [Міхеіч] мясцінкі Мятлой не абміне, Ніводнае смяцінкі Тут не пакіне. Не! Агняцвет.

смяця́р, смецяра, м.

Чалавек, які збірае і вывозіць смецце. Гарадскі смяцяр на параконным возе кожнай раніцы пад’язджаў да лагернай брамы браць двух палонных. Брыль.

смяця́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.

Жан. да смяцяр.

смяшлі́васць, ‑і, ж.

Уласцівасць смяшлівага; схільнасць да смеху з любой прычыны. Неўзабаве плаксівасць прайшла, а смяшлівасць заставалася да самага юнацтва. Майхровіч.

смяшлі́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Схільны часта, з усялякага выпадку смяяцца. Цяпер Жэнька быў другім, зусім не падобным да таго вясёлага, смяшлівага хлопца. Шамякін. // Уласцівы такому чалавеку. Смяшлівы характар. // Разм. Такі, пры якім хочацца смяяцца. Смяшлівы настрой.

2. Які выражае гатоўнасць да смеху, смяшлівасць, весялосць. — У пана настаўніка і грэчкі няма, — сказала Ядвіся і ўскінула на настаўніка свае вясёлыя смяшлівыя вочы. Колас. Сяргей павярнуўся на голас. Яго абветраны твар адразу зрабіўся смяшлівым. Капусцін.

3. Такі, што можа выклікаць смех; смешны. [Медзведзяняты] лагодненькія, калмаценькія, смяшлівыя. Бядуля.

смяшо́к, ‑шку, м.

Разм.

1. Кароткі або ціхі смех. Айцец Мікалай па-сяброўску стукае настаўніка па плячы, а сам смяецца дробным смяшком. Колас. Смяшок у зале перарос у рогат. Мехаў. // Пра жартаўлівы або іранічны выраз вачэй. Бляскам акуляраў засланяўся смяшок у вачах... Бядуля.

2. часцей мн. (смяшкі́, ‑оў). Жарты, насмешкі. Перш цішэй, а што далей — то смялей.. [рабочыя] пасылалі .. [палкоўніку] ўслед жарты, смяшкі і посвіст. Гартны.

смяшы́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Разм. Вясёлая іскрынка, хітры агеньчык (у вачах). У карых вачах Наташы гарэзлівыя смяшынкі, валасы каштанавымі локанамі спадаюць на плечы, а на загарэлых шчоках — вясёлыя ямачкі. Бяганская. Але вось цень задуменнасці сышоў, на твары з’явілася вясёлая ўсмешка, у вачах зайгралі смяшынкі. Лынькоў.

смяшы́ць, смяшу, смешыш, смешыць; незак., каго-што.

Выклікаць у каго‑н. смех; прымушаць смяяцца. [Альжбета:] Не смяшы ты людзей. Калі падпіў, дык ляж спаць! Купала. Звычайна ён [Абрыцкі] спаўняў тры ролі: Або смяшыў усіх да болі, Калі ў смяхотным захапленні Апісваў розныя здарэнні; Ці пераймаў таго-другога, Або маўчаў зацята-строга. Колас.