Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

пылі́ць, пылю, пыліш, пыліць; незак.

1. Узнімаць пыл. Перасадзіла [Агата] цераз нізкі паркан [Стасюка] і глядзела, як пабег ён на той бок вуліцы і пыліў па зямлі босымі пятамі. Чорны. Пад вішнямі, млеючы ад гарачыні, капашыліся куры — грэбліся, пылілі, закапваліся глыбей у пясок. Ракітны. // Разм. Ехаць, ісці, узнімаючы пыл. Ліпеньскім надвячоркам машына пыліла на Каралін. Сабаленка. З палеткаў каменне калгаснікі звозілі, Пылілі нястомныя грузавікі. Панчанка.

2. Тое, што і пыліцца (у 2 знач.). Пацямнеўшая вуліца пыліла ад прайшоўшага з поля быдла. Чорны. За леспрамгаскімі прычэпамі пыліла перасохлая дарога. Пташнікаў.

пылі́шча, ‑а, м.

Разм. Вялікі пыл.

пылко́вы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да пылку (у 2 знач.); які змяшчае ў сабе пылок. Пылковы аналіз. Пылковы мяшочак.

пыло́к, ‑лку, м.

1. Памянш. да пыл (у 1 знач.); невялікі, нязначны пыл. [Пан Зыгмунт] нізка нахіліўся, паспеўшы.. змахнуць пылок з наска свайго бота. Лынькоў. На ўзгорку кур[ыць] пылок .. Імчыць легкавая машына. Навуменка.

2. Клеткі, якія развіваюцца ў пыльніках тычынак і ўдзельнічаюць у размнажэнні раслін.

пы́льна,

1. Прысл. да пыльны.

2. безас. у знач. вык. Пра вялікую колькасць пылу дзе‑н. У хаце пыльна. □ Пыльна. Дзесьці за комінам зумкае, трапіўшы ў павуціну, муха. Місько.

пы́льнік 1, ‑а, м.

Верхняя частка тычынкі кветкі, у якой утвараецца пылок.

пы́льнік 2, ‑а, м.

Разм. Плашч, які засцерагае ад пылу. Стары Ётка абмахваецца ад гарачыні хустачкай, расшпільвае пыльнік. Чорны. Неўзабаве ля машыны паявілася Ліля ў дарожным пыльніку. Асіпенка.

пы́льны, ‑ая, ‑ае.

Які пакрыўся пылам, увабраў у сябе пыл. Пыльны дыван. □ Гендарсан зірнуў на пыльныя лаўкі і не захацеў садзіцца. Чарнышэвіч. Пыльная вуліца бегла між прысад. Асіпенка. // Які адрозніваецца вялікай колькасцю пылу. Паветра рабілася гарачае і пыльнае. Гроднеў. Дзень быў сонечны, але халодны, пыльны. Навуменка.

пылю́шнік, ‑у, м.

Шматгадовая травяністая расліна сямейства казяльцовых з перыстарассечаным лісцем, дробнымі жаўтаватымі ці ружова-бэзавымі кветкамі са шматлікімі тычынкамі.

пыні́цца, пынюся, пынішся, пыніцца; незак.

Абл. Займацца гаспадарчымі справамі; упраўляцца. Маці Адама.. ужо з гадзіну таму назад управілася са сваімі справамі на ферме і цяпер пынілася каля хаты. Кулакоўскі.

пыні́ць, пыню, пыніш, пыніць; незак., што.

Абл. Рабіць усё неабходнае па гаспадарцы; даглядаць. У сялянскіх дварах снуюць людзі, пыняць свае гаспадарскія справы, канчаючы клопат кароткага дня. Колас. Маці паліла ў печы, пыніла гаспадарку. Васілевіч.