Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

прачу́хацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм. Прачнуцца, прыйсці ў сябе. Было ўжо зусім відно, як Пятрусь прачухаўся трохі і падняў галаву. Колас. Напіліся [ксяндзы] дармавой гарэлкі і захраплі на ўсю хату. Назаўтра прачухаліся ксяндзы. Глядзяць — дзе ж гэта яны? Якімовіч.

прачу́ць, ‑чую, ‑чуеш, ‑чуе; зак., што з дадан. сказам і без дап.

1. Даведацца, пачуць пра што‑н. Збанок у прэзідыум не сеў, ён, мабыць, прачуў ужо, што яго будуць здымаць. Навуменка. Як толькі прачулі гараджане пра няпрошанага госця, яны замкнулі вароты. Шынклер. — Таня, пэўна, з вёскі вярнулася. Можа, там навіны якія прачула, — зноў нясмела прапанаваў Максім. Машара.

2. Пранікнуць пачуццём у сэнс чаго‑н. [Валошын:] Падумайце, прачуйце вашым сэрцам, Што робіце, куды вы ідзяце? Глебка.

прачыкільга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Прайсці кульгаючы. [Максімка] доўга і цяжка хварэў, нядаўна падняўся на ногі і цяпер толькі з мыліцамі мог прачыкільгаць ад ложка да акна. Даніленка.

прачына́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.

Незак. да прачнуцца.

прачы́нены, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. да прачыніць.

2. у знач. прым. Адчынены не поўнасцю. За прачыненым акном пачало варушыцца лісце. Лобан.

прачыні́цца, ‑чыніцца; зак.

Не поўнасцю адчыніцца. Дзверы свірна прачыніліся, і паказаўся дзесьці ўжо бачаны і крыху знаёмы партызан. Янкоўскі. Я не паспела яшчэ добра агледзецца, як адно акно прачынілася і ў ім паказалася Проська. Ракітны.

прачыні́ць, ‑чыню, ‑чыніш, ‑чыняць; зак., што.

Не поўнасцю адчыніць. Ганна прачыніла дзверы, бокам праціснулася на двор. Місько. [Міхась:] — Душна тут. Прачыні акно. Савіцкі.

прачыня́цца, ‑яецца; незак.

1. Незак. да прачыніцца.

2. Зал. да прачыняць.

прачыня́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе.

Незак. да прачыніць.

прачы́стая, ‑ай, ж.

Адно з царкоўных свят — дзень смерці багародзіцы (15 жніўня ст. ст.). Аднойчы, памятаю, туды недзе пад прачыстую, добрае ўсталявалася надвор’е. Скрыган.