Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

і́мпульс, ‑у, м.

1. Унутраны штуршок да якога‑н. дзеяння; пабуджэнне, пабуджальная прычына. Ахтан асцярожна заўважыў: — У навуковай рабоце часамі важна бывае даць імпульс, калі хочаце, падаць прыклад... Алешка.

2. Колькасць руху, роўная здабытку масы цела на яго скорасць.

•••

Нервовы імпульс — хваля ўзбуджэнняў, якая распаўсюджваецца па нервовай сістэме.

Электрычны імпульс — імгненны адзінкавы скачок току або напружання ў электрычным ланцугу.

[Лац. impulsus — удар, штуршок.]

імпульса́тар, ‑а, м.

Генератар імпульсаў пастаяннага току, які служыць для стымуляцыі скарачэнняў сардэчнай або шкілетных мышц.

імпульсі́ўнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць імпульсіўнага.

імпульсі́ўны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да імпульсу (у 1 знач.). Імпульсіўныя дзеянні дзяцей.

2. Схільны дзейнічаць пад уплывам раптоўнага імпульсу (у 1 знач.). Імпульсіўны чалавек.

і́мпульсны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да электрычных імпульсаў, звязаны з імі. Імпульсная радыёсувязь. Імпульсны генератар.

імпэ́т, ‑у, М ‑пэце, м.

1. Разгон, парывістасць, імклівасць. [Калёсы] коцяцца самі пасля вялікага разгону, і імпэт іх слабее з кожнай хвіляй. Бядуля. — Зірні на ручайкі — з якім імпэтам Яны свідруюць снег, туманах сточаны! Гілевіч. // Гарачы парыў, запал. Працоўны імпэт. □ [Таможнік і жандар] завіхаліся сярод багажу з такой рашучасцю, з такім імпэтам, што нам аж шкада стала: трэба ж нарабіць такога клопату людзям. Лынькоў.

2. Абл. Пах, дух. Калі дзьмуў вецер з поўначы, тут заўсёды пахла смалою, ішоў здаровы лясны імпэт. Чорны. Па хаце расплыўся цяжкі ўдушлівы імпэт атрутлівага самасею. Гартны.

[Ад лац. impetus — парыў, разбег, напор.]

імпэ́тны, ‑ая, ‑ае.

Хуткі, імклівы, парывісты. Імпэтны рух. □ Гэта быў дужа імпэтны скачок, Іван не ўстаяў на нагах, пісталет выпаў, і яны абое, чалавек і сабака, пакаціліся па зямлі. Быкаў. // перан. Палымяны, гарачы. Імпэтны настрой. Імпэтны працаўнік. Імпэтная маладосць.

імунагене́з, ‑у, м.

Узнікненне імунітэту ў жывёльным або раслінным арганізме.

імуналагі́чны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да імуналогіі, з’яў імунітэту. Імуналагічная рэакцыя. Імуналагічная засцярога супраць грыпу.

імунало́гія, ‑і, ж.

Навука аб неўспрымальнасці чалавека і жывёл да інфекцыйных хвароб, а таксама да хвароб, выкліканых паразітамі.