Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

імельма́н, ‑а, м.

Фігура вышэйшага пілатажу; пераварот самалёта цераз крыло ў верхнім пункце мёртвай пятлі. На сярэдніх вышынях.. Бураў закруціў мёртвую пятлю і імельман. Алешка.

[Ад уласн. імя.]

і́менна, часціца.

1. Ужываецца для падкрэслівання якога‑н. члена сказа, для ўказання на яго; азначае: якраз. Іменна Пракоп падказвае сваім хлопцам, большасць тых ідэй, якія прынеслі брыгадзе славу. Шыцік. [Самуйлёнак] прыносіў у беларускую літаратуру сваё новае, арыгінальнае, уласцівае іменна яму. В. Вольскі.

2. Ужываецца пры далучэнні сказа або асобных членаў сказа, якія растлумачваюць, удакладняюць выказаную думку. Стары Юстынь Сташэвіч раптам адчуў, што змарыўся. Іменна раптам. Чарнышэвіч. / У спалучэнні са злучнікамі «а», «і». А бабуля ці мама шукае цябе, гукае з парога, нібы ты ёй немаведама як спатрэбіўся і іменна цяпер... Брыль. // Ужываецца перад пералічэннем, якое раскрывае і ўдакладняе сэнс абагульняючага слова. У лесе растуць розныя дрэвы, а іменна: дуб, бяроза, сасна.

3. (часта ў спалучэнні з «во», «вось»). Разм. Ужываецца як сцвярджальнае слова са значэннем: так, сапраўды так. Вось іменна! □ — Іменна, людзі няхай надаюць вартасць чалавеку, а не ён сам сабе. Баранавых.

іме́нне, ‑я, н.

Абл. Імя, мянушка, прозвішча. — Прозвішча ў яго было Лубнеўскі. А Парыпанам звалі яго.. — Яна [Грасыльда] падумала. — Мусіць, сам ён сабе такое іменне даў... Пташнікаў.

іме́нны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да скланяльных часцін мовы (назоўніка, прыметніка, лічэбніка, займенніка); звязаны з імі. Іменнае скланенне. Іменны выказнік. Іменныя словазлучэнні. Іменныя формы прыметнікаў.

імерсі́йны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Які мае адносіны да імерсіі, заснаваны на імерсіі (у 2 знач.). Імерсійны аб’ектыў мікраскопа. Імерсійная вадкасць.

іме́рсія, ‑і, ж.

Спец.

1. Уваход аднаго нябеснага цела ў цень другога.

2. Увядзенне каплі вадкасці (звычайна кедравага алею) паміж аб’ектывам мікраскопа і прадметам, які разглядаецца ў ім, для ўзмацнення яркасці і атрымання больш выразнага і павялічанага малюнка.

[Лац. immersio — паглыбленне, апусканне.]

імерэці́н,

гл. імерэціны.

імерэці́нец,

гл. імерэцінцы.

імерэці́нка,

гл. імерэціны.

імерэці́нскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да Імерэціі, імерэцінаў, імерэцінцаў. // у знач. наз. імерэці́нскае, ‑ага, н. Сорт сухога вінаграднага віна. Бутэлька імерэцінскага.