Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

хорда2, , ж. (спец.).

Спінная струна — першасная шкілетная вось у вышэйшых жывёл і чалавека.

|| прым. хордавы, .

хормайстар, , м.

Кіраўнік хору, харавы дырыжор.

|| прым. хормайстарскі, .

хоры, .

Адкрытая галерэя або балкон у верхняй частцы параднай залы або царкоўнага будынка (першапачаткова для размяшчэння хору, музыкантаў).

хохма, , ж. (разм.).

Дасціпны, вясёлы жарт, учынак і пад.

хоць, злуч. і часц.

  1. злуч. уступальны. Падпарадкоўвае даданыя ўступальныя сказы, выступаючы ў значэнні: нягледзячы на тое, што.

    • Х. было ўжо позна, але ніхто не спаў.
    • Х. прыпякала сонца, а вада ў рэчцы была халодная.
    • Бабка х. старая, але рухавая.
  2. злуч. уступальны. (звычайна ў спалучэнні з загадным ладам або інф.). Ужыв. у пачатку даданых сказаў, у якіх выказваецца дапушчэнне, вызначаецца крайняя мяжа, ступень праяўлення чаго-н., магчымасць якога-н. выніку.

    • Нікога не слухае, х. ты яго забі.
  3. злуч. уступальны. уступальны. Ужыв. пры супастаўленні сказаў або членаў сказа з узаемным выключэннем.

  4. злуч. супраціўны. Указвае на абмежаванасць таго, аб чым гаворыцца; па значэнню набліжаецца да злучнікаў «аднак», «але», «між тым».

    • Купіў, х. непатрэбна.
  5. часц. ўзмацняльна-вылучальная. Ужыв. ў значэнні: самае меншае, ва ўсякім выпадку.

    • Раскажы х. коратка пра сябе.
  6. часц. ўзмацняльна-абмежавальныя (звычайна ў спалучэнні з часціцай «бы»). Ужыв. ў значэнні: нічога больш, акрамя гэтага, усяго толькі.

    • Х. бы крыху пацяплела.
    • Х. бы раз глянуць на яе.
  7. часц. ўзмацняльная. Ужыв. ў значэнні: нават, няхай нават.

    • Я х. заўтра гатова ў дарогу.
  8. часц. вылучальная. Ужыв. ў значэнні: напрыклад.

    • Калі ты х. вернешся?
  9. часц. ўзмацняльная (у спалучэнні з неазначальным займ. і прысл.). Ужыв. ў азначальным значэнні: любы, усякі, у любое месца, у любы час.

    • Я цяпер х. што з’ем.
    • Ён цяпер х. куды паедзе.

  • Хоць бы і так — нічога дрэннага, калі і так будзе.

  • Хоць бы што каму (разм.) — нішто не дзейнічае на каго-н., не звяртае ўвагі на каго-н.

  • Хоць куды, у знач. вык. (разм.) — вельмі добры, выдатны.

храбрасць, , ж.

Здольнасць, уменне пераадольваць страх; мужнасць, адвага.

  • Узнагарода за х.

храбры, .

Які вызначаецца храбрасцю, смелы, мужны.

  • Х. чалавек.
  • Х. ўчынак.

храбрыцца, ; незак. (разм.).

Старацца паказаць сябе храбрым.

храбрэц, , м.

Храбры чалавек.

храбрэць, ; незак. (разм.).

Станавіцца храбрым, храбрэйшым.

|| зак. пахрабрэць, .