Verbum

жыццёвы, ✂.

1. гл. жыццё.

2. Важны, істотны для жыцця, неабходны для людзей.

   • Жыццёвыя прапановы.
   • Жыццёвыя інтарэсы.

3. Узяты з жыцця, праўдападобны.

   • Ж. вобраз.
   • Жыццёвая сітуацыя.

|| наз. жыццёвасць, ✂.

жыцця...

Першая частка складаных слоў; ужыв. замест «жыцце...», калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр. жыццядзейны, жыццяздольны, жыццялюб, жыццялюбства, жыццярадасны.

жыццядзейны, ✂.

1. Здольны выконваць жыццёвыя функцыі.

   • Ж. орган.

2. перан. Дзейны, энергічны.

   • Ж. розум.

|| наз. жыццядзейнасць, ✂.

жыццяздольны, ✂.

Здольны існаваць і развівацца, падтрымліваць і захоўваць жыццё.

• Ж. арганізм.
• Ж калектыў.

|| наз. жыццяздольнасць, ✂.

жыццялюб, ✂, м.

Той, хто любіць жыццё.

• Гэта быў сапраўдны ж.

жыццяпіс, ✂, м.

Апісанне чыйго-н. жыцця, біяграфія.

• Кароткі ж.

жыццярадасны, ✂.

Які радуецца жыццю, не ведае тугі.

• Ж. чалавек.
• Жыццярадасная натура.

|| наз. жыццярадаснасць, ✂.

жыць, ✂; незак.

1. Быць жывым, існаваць, знаходзіцца ў працэсе жыцця.

   • Доўга ж.
   • Расліны не могуць ж. у цемнаце.
   • Ж. душа ў душу.
   • Ж. як кот з сабакам (не мірыцца).
   • Хто для людзей жыве, той не старэе (з нар.).

2. перан., чым і без дапаўнення. Быць ажыўленым, абуджаным чым-н., поўным руху.

   • Дарога дзень і ноч жыла.

3. Пра думкі, пачуцці: быць.

   • У народзе жыве ўпэўненасць у перамозе справядлівасці.

4. Знаходзіцца, пражываць дзе-н., сярод каго-н.

   • Ж. у Мінску.

5. чым, з чаго і на чым. Падтрымліваць сваё існаванне чым-н., знаходзіцца ў тых або іншых умовах.

   • Ж. сваёй працай.
   • Ж. з агарода.

6. перан., кім-чым. Быць захопленым, занятым кім-, чым-н.

   • Ж. надзеяй.
   • Ж. тэатрам.
   • Ж. дзецьмі.

7. кім і з прысл. Весці які-н. спосаб жыцця.

   • Ж. багата.
   • Ж. весела.
   • Ж. бабылём.

8. Быць у якіх-н. адносінах з кім-н.

   • Ж. дружна з суседзямі.

9. Знаходзіцца ў інтымных адносінах з кім-н. (разм.).

   • Ж. з чужой жонкай.

◊

• Няхай жыве! — пажаданне поспеху, росквіту.

• (Сам) бог жыве (разм.) — пра добрыя ўмовы жыцця, працы.

• Загадаў доўга жыць — памёр.

• Жыць з мазаля (разм.) — жыць сваёй працай.

• Жыць чужым розумам — прытрымлівацца чужой думкі, не маючы сваёй.

• Жыць як набяжыць (прымаўка, разм.) — жыць так, як абставіны дыктуюць.

• У горы жыць ды з перцам есці (прымаўка, іран.) — пра жыццё не па кішэні.

жэлацін, ✂, м. і жэлаціна, ✂, ж.

Бялковае рэчыва жывёльнага паходжання, раствор якога пры ахаладжэнні пераходзіць у студзяністы стан (выкарыстоўваюцца ў кулінарыі, фатаграфіі і пад.).

|| прым. жэлацінавы, ✂.

жэле, нескл., н.

1. Салодкая студзяністая страва, прыгатаваная з жэлаціну, фруктовых і ягадных сокаў, малака і пад.

2. Студзяністая маса, якая атрымліваецца пры працяглай варцы мяса, рыбы, касцей.

|| прым. жэлейны, ✂.