Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Кнут ’пуга’ (Сл. паўн.-зах., Яруш., Бяльк., Сцяшк.). Укр. кнут, рус. кнут, ст.-рус. кнутъ (іншыя славянскія паралелі — запазычанні з рускай мовы). Крыніца ўсходнеславянскіх слоў паўночнагерманская: ст.-ісл. knutr ’вузел’ (гаворка ідзе пра «вузлаваты» біч). Іншыя этымалогіі неверагодныя (Фасмер, 2, 265).

Кны́бель ’прылада для звязвання снапоў’. Параўн. кныпель (гл.).

Кны́каць ’перажываць, саромецца’ (Сцяшк. Сл.). Ці не да польск. knychač ’вішчаць, скавытаць’ і рус. хныкать (гукапераймальнае).

Кны́паць ’кульгаць, ісці павольна’ (Нас.). Кантамінацыя клыпаць (гл.) і кніпаць (гл.).

Кны́пель ’кароткая палка для закручвання гужвы ў плыце’ (ТС, Ян., З нар. сл., Жыв. сл., Сцяц., Сл. паўн.-зах.). Параўн. ням. Knüppel ’дубіна, рычаг’ (там жа, 2, 492). Запазычанне з нямецкай мовы

Кны́пень ’завостраная палачка’ (З нар. сл.). Да кныпель (гл.).

Кны́пус ’той, каго прырода абдзяліла ростам’ (Нар. лекс.). Магчыма, запазычанне з ням. Knirps ’карапуз, малыш’. Калі гэта так, слова падвяргалася лацінізацыі ў бурсацкай мове.

Кныр ’самец свінні, якога пакінулі на племя’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., ТС. Шат., КЭС, лаг., Жыв. сл., Нік. Напаў., Сцяшк., Сержп. Грам., Кліх, ДАБМ, Янк. I–II). Укр. кнур, рус. кнур ’тс’, польск. knur ’тс’, чэш. kňour ’дзік’. Скарочаная форма да kъnorzъ. Гл. кнораз. Унікальная агаласоўка ў беларускай мове не мае надзейнага тлумачэння.

Кны́рыць ’выглядаць, вышукваць’ (Нар. сл., Нар. лекс.). Да кныр (гл.).

Кны́саць ’варочаць, рыць’ (Сл. паўн.-зах.). Балтызм. Параўн. літ. knisti. Гл. таксама кнойсаць.