Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Адара́ць ’засеянае поле ўзараць, каб на гэтым месцы нешта ізноў пасеяць’ (КЭС, лаг.). Ці не калька з літ. atárti ’ізноў узараць, пераараць’? Раўнаверагодна інавацыя. Гл. араць.

Адаро́бка ’трубка з ліпавай кары для намотвання нітак для сушкі’ (Касп.), ’калі ў нейкай рэчы асяродак выпаражніцца, а бакі стаяць’ (КЭС, КТС). Параўн. адаробак ’старая бытавая рэч’, адаробачны ’ўстарэлы’ (Яўс.). Гл. дораб ’плецены кош’.

Адбаўля́цца ’імкнуцца пазбавіцца каго-небудзь’ (Нас.), адбаўляць ’змяншаць; частаваць’ (Нас., Касп.). Гл. бавіцца.

Адбі́так (БРС, Гарэц., Др.-Падб.). Новае запазычанне з польск. odbitka.

Адбі́ты ’агароджаны’ (Жд.), адбіць ’адгарадзіць’ (БРС) калька з літ. atmùšti ’адбіць, аддзяліць, адгарадзіць’. Параўн. літ. pérmušti ’перагарадзіць’ і бел. перабіўка ’перагародка’ (Жд.). Літ. mùšti азначае не толькі ’біць’, але і ’дзяліць на часткі’ (гл. Чэкман, Baltistica, VIII (2), 1972, 149).

Адбі́цца ’пакрыцца (пра кабылу)’ (Сцяц.), польск. (паўдн.-усх.) odbić się ’тс’ калька з літ. atsimùšti ’адбіцца, пакрыцца’ (гл. Чэкман, Baltistica, VIII (2), 1972, 149).

Адбіццё́ ’адлюстраванне’, адбіваць ’абазначаць’ (Яруш.), адбіванне (Гарэц.) < польск. odbicie, odbić. Параўн. Дубоўка, Узв., 1929, 5.

Адбо́й1 (БРС) < рус. отбой. Новае запазычанне.

Адбо́й2 ’частка саней’ (Масл.) да біць (гл.).

Адбо́й3 ’удар у адказ’ (Шат.). Гл. біць.

Адбо́рнік ’рубанак для вычаскі фальца’ (Інстр. II) да адбіраць. Гл. браць.

Адбо́рыш1 ’мера пры куплі-продажы’ (Інстр. III) да браць (< адбор‑ыш). Словаўтваральная мадэль з ‑ыш‑суфіксацыяй (як спарыш). Гл. адборыш2.

Адбо́рыш2 ’пласт сена, што збіваецца граблямі, як кладуць у копы ці на воз’ (Бяльк.) да браць (ад‑бор‑ыш). Параўн. адборыш1 і аборыш.