Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Рэскры́пт ’пісьмо манарха з аб’яўленнем узнагароды; адказ імператара на пададзене яму для вырашэння пытанне’ (ТСБМ). Ст.-бел. рескриптъ ’маніфест; выпіска з дакумента’ < ст.-польск. reskrypt < лац. rescrīptum ’імператарскі ўказ’ (Булыка, Лекс. запазыч., 57).

Рэ́слік ’расток’ (стаўб., Сл. ПЗБ), ро́слі ’парасткі бульбы’ (Жыв. сл.). Гл. рослік.

Рэспе́кт ’пашана, павага’ (ТСБМ). Ст.-бел. респектъ ’павага’ < ст.-польск. respekt ’тс’ < лац. respectus ’павага; пункт погляду’ (Булыка, Лекс. запазыч., 136).

Рэ́спуст ’распуснік, хуліган, свавольнік’ (ЖНС, Сцяшк. Сл.). Гл. распуста.

Рэ́ставаць ’рэстаўраваць’ (Сл. Гродз., Сл. рэг. лекс.). Спрошчанае рэстаўраваць. Гл. наст. слова.

Рэстаўра́цыя ’узнаўленне разбураных ці пашкоджаных ад старасці помнікаў мастацтва, гісторыі, культуры’ (Булыка, СІС). Ст.-бел. реставрацыя (рестаурацыя) ’рэстаўрацыя; рамонт’ < ст.-польск. restauracyja ’тс’ < лац. restauratio (Булыка, Лекс. запазыч., 95).

Рэ́стрась ’нешта зношанае, старое’ (ЖНС). Ад растрэ́сці < трэсці (гл.).

Рэстыту́цыя ’аднаўленне былых парушаных правоў’ (ТСБМ). Ст.-бел. реституция ’зварот забранай уласнасці’ < ст.-польск. restytucyja ’тс’ < лац. restĭtūtio ’аднаўленне; аднаўленне ў правах’ < restĭtuo ’вяртаю; аднаўляю’ (Булыка, Лекс. запазыч., 77).

Рэ́сці ’расці’: ні рэслі агуркі, а потым сталі рэсць (навагр., Сл. ПЗБ). Славацк. rasť ’тс’. Да расці (гл.).

Рэ́сціць ’дабіць, даканаць; пакараць’ (слон., Нар. лекс.), дарэ́сьціць ’дакончыць’ (Нар. сл.), ’разбурыць, разбіць’ (зэльв., Жыв. сл.). Рус. рестить ’лаяцца’, изрестити ’выкалаць’. Прасл. *restiti ’калоць, біць; лаяцца, караць’, магчыма, уяўляе сабой дэнамінатыў ад *restъ(ь?), верагодна ў значэнні ’калючка, вастрыё’, як, напрыклад *čьstiti ’шанаваць’ < *čьstь ’гонар’; gostiti ’гасцяваць’ < gostь ’госць’ (Гарачава, Этимология–1980, 105–106). Відаць, сюды ж рэ́сткі, мяркуючы па ілюстрацыі: крычэць на ўвесь свет рэсткім крыкам (Глеб Альгердзіч. Нашчадкі і спадкаемцы // Шыпшына, № 2, 1946. С. 36), са значэннем ’востры, пранізлівы’.