Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

гравю́ра, ‑ы, ж.

1. Малюнак, выразаны на гладкай паверхні цвёрдага матэрыялу (дрэва, металу, шкла), а таксама адбітак такога малюнка на паперы.

2. Від графікі, у якім выявай з’яўляецца такі малюнак.

[Фр. gravure.]

гравю́рны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да гравюры. Гравюрная тэхніка.

град, ‑у, М ‑дзе, м.

1. Атмасферныя ападкі ў выглядзе крупінак лёду рознай велічыні. Вільготны сівер балюча біў у твар рэдкімі шрацінамі граду. Шамякін. Кудлатыя нізкія хмары бясконцаю кудзеляю рассцілаліся па небе, сеючы халодным дажджом і дробным градам. Колас.

2. перан.; чаго. Мноства чаго‑н. Яе [Любы] з’яўленне на полі жанкі зноў сустрэлі градам заўваг. Васілевіч. Некалькі мужчын, хто з канём, а хто без каня, уцякалі ў лес пад градам куль. Нікановіч.

3. у знач. прысл. гра́дам. У вялікай колькасці; патокам. З Кірылы ліўся пот градам, кашуля на целе была мокрай. Гурскі.

града́, ы́; мн. гра́ды (з ліч. 2, 3, 4 грады́), град; ж.

1. Палоска зямлі, спецыяльна прыгатаваная для вырошчвання агародніны, кветак. Рабіць грады. Града агуркоў. Палоць грады. Паліваць грады. □ Зелянее многа град. Тут — цыбуля, памідоры, Морква, рэпа і салат. Муравейка. У агароднай брыгадзе высаджвалі з парнікоў на грады расаду капусты. Бялевіч.

2. Ланцуг невысокіх гор, узгоркаў. Сонца было ўжо зусім нізка над градою узгоркаў. Брыль. Граду раскалоўшы клінам, Пераліваецца водамі Ля скал Енісей. Калачынскі.

3. Мноства аднастайных прадметаў, размешчаных у адзін рад. Града камення загароджвала шлях вадзе, і разгневаны паток дыбіўся, лез на каменне. Шамякін. // Паласа лесу. [Пархвен] мінуў доўгую граду хмызу, перайшоў упоперак шашу і як бы ўпаў у вільгаць логу. Чорны.

градабо́й, ‑ю, м.

Выпадзенне граду, які знішчае пасевы, сады і пад. Градабой быў такі, што цэлыя кавалкі лёду падалі на беднае жыта, і яно палягло ўшчэнт. Караткевіч.

градавы́, ‑ая, ‑ое.

Які мае адносіны да граду. Градавая крупіна. // Які нясе град; з градам. Ідзі ў чыстае ты поле, Градавая хмара. Колас.

граданача́льнік, ‑а, м.

У дарэвалюцыйнай Расіі — начальнік, які кіраваў граданачальніцтвам (у 1 знач.) і меў правы губернатара.

граданача́льніцтва, ‑а, н.

1. У дарэвалюцыйнай Расіі — горад з прылеглым да яго наваколлем, выдзелены з губерні ў асобную адміністрацыйную адзінку.

2. Канцылярыя граданачальніка.

града́цыя, ‑і, ж.

Паслядоўнасць, паступовасць у размяшчэнне чаго‑н., звязаная з павышэннем або аслабленнем велічыні, сілы, значэння. За суддзямі, таксама захоўваючы саслоўныя градацыі, ішлі: напышлівы прадстаўнік дваранства, мінскі губернатар маршалак Ромава-Рымша-Сабур, член управы Янцэвіч, які прыбыў замест гарадскога галавы. Колас.

[Лац. gradatio.]

гра́дзіна, ‑ы, ж.

Разм. Крупінка граду.