Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

крэма́цыя, ‑і, ж.

Спальванне трупаў у спецыяльных печах.

[Ад лац. crematio — спальванне.]

крэ́мень, ‑ю, м.

1. Вельмі цвёрды мінерал, разнавіднасць крэменязёму, які раней выкарыстоўвалі для высякання агню (цяпер скарыстоўваецца ў керамічнай і шкляной прамысловасці). Высякаць агонь з крэменю. □ Пахадзіўшы ля камення, адшукаў ён моцны крэмень і нарэзаў ім узоры, а яны — зіхцяць, як зоры. Дубоўка.

2. перан. Пра чалавека з цвёрдым, стойкім характарам. — Вы ў гэтага хлапчука ні аб чым не пытайцеся. Не скажа. Гэта не хлопец, а крэмень. Лынькоў.

крэменязём, ‑у, м.

Устарэлая назва двухвокісу крэмнію, распаўсюджанага ў прыродзе ў выглядзе крэменю, кварцу, горнага хрусталю, аметысту.

крэменязёмны, ‑ая, ‑ае.

Які змяшчае ў сабе крэменязём. Крэменязёмныя пароды.

крэ́мзанне, ‑я, н.

Разм. Дзеянне паводле знач. дзеясл. крэмзаць. // Тое, што накрэмзана, напісана. — Маё крэмзанне. Я пісаў, — сказаў Панізовіч і дабрадушна ўсміхнуўся. Грамовіч.

крэ́мзаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што і без дап.

Разм. Неакуратна, невыразна пісаць або чарціць. Некалькі разоў .. [Алесь] браўся за пяро, хмурыў лоб, доўга крэмзаў, рваў паперу і пачынаў пісаць зноў. Броўка.

крэмль, крамля, м.

Цэнтральная ўмацаваная частка старажытных рускіх гарадоў, звычайна абнесеная сценамі з вежамі.

крэ́мніевы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да крэмнію. // Які змяшчае ў сабе крэмній. Крэмніевая кіслага.

крэ́мній, ‑ю, м.

Хімічны элемент, які ўваходзіць у састаў большасці горных народ.

[Ад грэч. krēmnos — скала.]

крэн, ‑у, м.

1. Нахіл судна або самалёта набок. Раптам рэзкі ўдар страсянуў корпус судна. Траўлер даў крэп. Матрунёнак.

2. перан. Змяненне напрамку дзейнасці, паварот да іншых мэт, задач і пад. Зрабіць крэн у бок паляпшэння работы культурна-асветных устаноў.

[Ад лац. carina — кіль, днішча.]