Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

зені́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Разм. Зенітная гармата. Аўтаматычная зенітка. □ У той час, калі самалёты рабілі сваю брудную справу, па іх пачалі страляць зеніткі. Васілёнак.

зені́тны 1, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да зеніту (у 1 знач.). Зенітная адлегласць.

зені́тны 2, ‑ая, ‑ае.

Прызначаны для стральбы па паветраных цэлях (пра зброю). Зенітная гармата. Зенітны кулямёт. Зенітны снарад. // Аснашчаны такой зброяй (пра вайсковую часць). Зенітны дывізіён.

зені́тчык, ‑а, м.

Ваеннаслужачы зенітнай часці. Уяўляла [Ганна Сяргееўна] смелых людзе дзяжурылі на дахах дамоў, зенітчыкаў, што з кулямётаў білі па варожых сцярвятніках. Няхай.

зені́тчыца, ‑ы, ж.

Жан. да зенітчык.

зе́нкер, ‑а, м.

Спец. Рэжучы інструмент для апрацоўкі адтулін у металічных, пластмасавых і пад. дэталях.

[Ням. Senker.]

зенкерава́нне, ‑я, н.

Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл. зенкераваць.

зенкерава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак., што.

Спец. Апрацоўваць зенкерам сценкі адтулін.

зе́нкі, ‑нак; адз. зенка, ‑і, ДМ ‑нцы, ж.

Разм. Вочы. [Зося:] — Ого, дзе ты аслепнеш. Такія зенкі, што і ўночы бачаць. Дуброўскі.

зе́рне, ‑я; мн. зерні, ‑яў і зярняты, ‑нят; н.

1. Дробны плод, семя злакаў; семя некаторых іншых раслін. Андрэй Сцяпанавіч запускаў руку то ў ячмень, то ў пшаніцу, перасыпаў з далоні на далонь зярняты, нюхаў іх. Бялевіч. // зб. Насенне хлебных злакаў. У гэтай будыніне хаваліся галоўныя калгасныя прадукты: зерне, бульба і гародніна. Колас. Камбайн рушыў. Пад нажамі яго зазвінела салома, у бункер пасыпаўся густы струмень важкага зерня. Дуброўскі.

2. Асобная частка, крупінка якога‑н. рэчыва. Хларафілавае зерне. Зерне пораху.

3. перан.; чаго. Зародак, ядро чаго‑н., зыходны пачатак. Водгулле ўсяго таго, што дзеялася на свеце, далятала сюды [у Палессе] .. з такімі напластаваннямі людской фантазіі, што ўжо трудна было вылушчыць з іх зерне праўды. Колас.

зерне... (а таксама зерня...).

Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню словам: «зерне», «зерневы», напрыклад: зернесушылка, зернеўборачны, зернесаўгас.