Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

прыто́к, ‑а і ‑у, м.

1. ‑у. Дзеянне паводле знач. дзеясл. прыцякаць — прыцячы; наступленне каго‑, чаго‑н. куды‑н.; папаўненне чым‑н. Прыток свежага паветра. Прыток пажыўных рэчываў да плода. Прыток крыві.

2. ‑а. Рака, якая ўладае ў большую раку. Прытокі Дняпра. □ Звілістай стужкай прабіраецца.. [Нарачанка] сярод топкага балота, якое зарасло хмызняком і чаротам, у раку Вілію, прыток Нёмана. В. Вольскі.

прыто́кавы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да прытока, прытоку, з’яўляецца прытокам; прыточны. Прытокавая вада. Прытокавае паветра.

прыто́млены, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад прытаміць.

2. у знач. прым. Які прытаміўся; стомлены. Прытомлены сабака бег наперадзе, і, калі азіраўся, вочы яго, за пятнаццаць сажняў, свяціліся чырванаватым святлом. Караткевіч. Увайшоў мажны чалавек, з прыемным тварам і зыркімі, прытомленымі вачамі. Кавалёў.

прыто́мнасць, ‑і, ж.

Стан, у якім чалавек здольны ўсведамляць, успрымаць навакольны свет (звычайна ў словазлучэннях: страціць прытомнасць, прывесці да прытомнасці, прыйсці да прытомнасці і пад.). Ад вострага болю ў назе хлопчык страціў прытомнасць. Сіняўскі. Прытомнасць зноў вярнулася, і Сідар пачуў дзесьці зусім блізка мужчынскія галасы. Галавач. Жанчына была без прытомнасці і трызніла. Мележ.

прыто́мнець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

Прыходзіць да прытомнасці. Мікалай то прытомнеў і тады адразу вельмі ясна пачынаў усё разумець, .. то раптам зноў губляў прытомнасць. Шамякін.

прыто́мны, ‑ая, ‑ае.

Які знаходзіцца ў прытомнасці, пры памяці. — Хутчэй выходзьце! — выратавальныя словы вырваліся з грудзей Ягора, і сам ён ледзь прытомны адскочыў ад дома. Кавалёў.

прыто́н, ‑а, м.

Месца, дом, дзе збіраюцца злачынныя, амаральныя, антыграмадскія элементы. Зладзейскі прытон. Ігральны прыгон.

прыто́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Тое, што і прытупаць. — Вот і прытопаў дамоў, — хлусіў Бандарэнка. — Сям’ю шукаю. Сюды не прыходзіла часам? Асіпенка.

прыто́пваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. Незак. да прытопнуць.

2. Тое, што і прытупваць. [Лётчыкі] пілі каньяк і спявалі свае песні, якіх Бахман, мабыць, не ведаў. Ён толькі прытопваў нагой ды ківаў галавой. Асіпенка.

прыто́пнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

Разм. Тое, што і прытупнуць. А калі пойдзе каторая [з сясцёр] ў танец, ножка ля ножкі прытопне і стане... Дубоўка.